het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[258]
afschuw hfst.x1
sloten hand dicht bij de borst te houden, om dan, terwijl de onderarm
plotseling wordt uitgestrekt, de hand te openen en de vingers te spreiden.
Als de persoon ten nadele van wie het gebaar is gemaakt aanwezig
is, wordt de hand in zijn richting gebracht en wordt soms het hoofd
van hem afgewend.” Dit plotselinge strekken en openen van de hand
wijst misschien op het laten vallen of weggooien van een waardeloos
voorwerp.
Het woord ‘afschuw’ betekent in de eenvoudigste zin iets onaangenaams
voor de smaakzin. Het is merkwaardig hoe makkelijk dit gevoel
wordt opgeroepen door iets ongewoons in het uiterlijk, de geur
of de aard van ons voedsel. Een Vuurlander raakte met zijn vinger een
stuk koud, ingemaakt vlees aan dat ik in onze bivak aan het eten was,
en hij toonde duidelijk een zeer grote afkeer van de zachtheid ervan,
terwijl ik grote afschuw voelde doordat mijn eten werd aangeraakt
door een naakte inboorling, hoewel zijn handen niet vuil bleken te
zijn. Een sliert soep op iemands baard ziet er weerzinwekkend uit,
hoewel de soep op zich natuurlijk niets weerzinwekkends heeft. Ik
veronderstel dat dit het gevolg is van de sterke associatie in onze geest
tussen het uiterlijk van het voedsel, zij het in bepaalde omstandigheden,
en het idee het te moeten eten.
Daar het gevoel van afschuw in de eerste plaats opkomt in samenhang
met het eten of ruiken van iets, is het begrijpelijk dat de uitdrukking
ervan hoofdzakelijk bestaat uit bewegingen rondom de mond.
Maar omdat afschuw ook ergernis veroorzaakt, gaat het over het algemeen
vergezeld van een frons, en dikwijls van gebaren alsof men het
hinderlijke object wil wegduwen of zich er tegen wil beschermen. Op
twee foto’s (figuur 2 en figuur 3 van Plaat VI) is te zien dat de heer
Rejlander deze uitdrukking redelijk heeft geïmiteerd. Wat het gelaat
betreft wordt middelmatige afschuw op verschillende manieren uitgebeeld:
door de wijdgeopende mond, alsof men een onaangename hap
wil laten vallen; door te spugen; door met vooruitgestoken lippen te
blazen; of door een geluid alsof men de keel schraapt. Het uitstoten
van zulke keelgeluiden, vaak beschreven als ‘ach’ of ‘uch’, gaat soms
gepaard met een huivering, terwijl de armen tegen de zij gedrukt zijn
en de schouders worden opgetrokken alsof men ontzet is. 7 Zeer grote
afschuw komt tot uitdrukking door bewegingen rond de mond, die
identiek zijn aan de gebaren voorafgaande aan het braken. De mond is
7. Zie hierover de heer Hensleigh Wedgwood’s Inleiding bij de Dictionary of English
Etymology, 2 e edit., 1872, p. xxxvii.