het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[218]
gevoelsuitdrukking van liefde, enz. hfst.viii
Jammerlijk stortten zij hun tranen uit...
Tot zonsondergang zouden zij hun droefheid hebben uitgelegd
als niet Telemachos aan zijn vader had gevraagd...”
Odyssee, boek xvi
En toen Penelope haar echtgenoot eindelijk herkende:
“Tranen sprongen in haar ogen;
Ze snelde naar hem toe, sloeg haar armen om zijn hals,
en kuste zijn hoofd.”
Odyssee, boek xxiii [Den Haag, 1959]
De levendige herinnering van een vorig huis, of van lang vervlogen
gelukkige dagen, doet makkelijk onze ogen met tranen vullen, maar
ook hier komt vanzelf de gedachte bij ons op dat deze dagen nooit
meer zullen terugkeren. In dergelijke gevallen kan men zeggen dat
wij, vergeleken met vroeger, medelijden met onszelf in onze huidige
situatie hebben. Ook het meevoelen met het leed van anderen voor
wie wij geen genegenheid hebben, of zelfs het denkbeeldige leed van
een heldin in een meelijwekkend verhaal, roept makkelijk tranen op.
Hetzelfde gebeurt als we meeleven met het geluk van anderen, zoals
met dat van een minnaar die in een goed verteld verhaal na veel zware
beproevingen eindelijk zijn doel bereikt.
Medeleven blijkt een op zichzelf staande of afzonderlijke emotie te
zijn, die bijzonder geschikt is om de traanklieren te prikkelen. Dit
geldt zowel voor het tonen als voor het ontvangen van medeleven.
Eenieder zal hebben gemerkt dat kinderen makkelijk in tranen uitbarsten
als we medelijden tonen vanwege een of ander wondje. Dr.
Crichton Browne vertelde me dat melancholische geestelijk gestoorde
mensen dikwijls door een vriendelijk woord in onbeheerst gehuil uitbarsten.
Zodra we ons medelijden met het verdriet van een vriend uiten,
springen de tranen ons vaak in de ogen. Het gevoel van medeleven
wordt gewoonlijk verklaard met de veronderstelling dat bij het
zien of het vernemen van het lijden van iemand anders, het idee van
leed zo levendig in onze eigen geest wordt opgeroepen dat wijzelf lijden.
Maar deze verklaring is niet toereikend, omdat zij geen rekening
houdt met de nauwe relatie tussen meevoelen en genegenheid. Wij leven
ongetwijfeld veel sterker mee met een geliefd persoon dan met iemand
die ons onverschillig laat en het medeleven van de een geeft ons
veel meer troost dan dat van een ander. Toch kunnen we stellig meeleven
met diegenen voor wie we geen genegenheid voelen.