het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

hfst.xii1 blozen
een held in een gevecht, maar toch geen greintje zelfvertrouwen hebben
in aanwezigheid van onbekenden. Vrijwel iedereen is buitengewoon
zenuwachtig als hij voor het eerst in het openbaar moet spreken,
en de meesten blijven dat hun hele leven. Dit blijkt echter te berusten
op het feit dat men zich bewust is van een aanstaande grote inspanning,
met alle ermee verbonden lichamelijke gevolgen, en niet op verlegenheid
28 , hoewel in dergelijke situaties een timide of verlegen persoon
zeker oneindig veel meer lijdt dan een ander. Bij zeer jonge
kinderen is het moeilijk om vrees en verlegenheid te onderscheiden,
maar als ik dit laatste bij hen waarnam, leek het voor mij vaak op een
kenmerk van de schichtigheid van een ongetemd dier. Verlegenheid
begint op een zeer vroege leeftijd te ontstaan. Bij een van mijn kinderen,
toen twee jaar en drie maanden oud, zag ik een vleug van iets dat
stellig verlegenheid was, en dat op mij was gericht na een afwezigheid
van niet meer dan een week. Dit was niet aan een blos te zien, maar
aan de ogen die een paar minuten enigszins van mij afgekeerd waren.
Bij andere gelegenheden heb ik gezien dat verlegenheid of beschroomdheid
en werkelijke schaamte al in de ogen van kinderen zijn
waar te nemen voordat zij het vermogen hebben verkregen om te blozen.
Aangezien verlegenheid kennelijk berust op zelfgerichtheid, kunnen
we inzien hoezeer de mensen gelijk hebben, die beweren dat het
berispen van kinderen om hun verlegenheid eerder kwaad dan goed
zal doen, omdat hierdoor de aandacht nog veel sterker op zichzelf
wordt gericht. Er is terecht aangevoerd dat “niets jonge mensen meer
kwetst dan het voortdurend in de gaten houden van hun gevoelens,
het kritisch bekijken van hun gelaatstrekken en het inschatten van de
mate van hun gevoeligheid door middel van de speurende blikken van
een onbarmhartige toeschouwer. Onder de druk van zulke onderzoekingen
kunnen zij alleen maar denken aan het feit dat ze bekeken worden
en alleen maar schaamte of afkeuring voelen.” 29
28. De heer Bain (The Emotions and the Will, p. 64) bespreekt niet alleen de “beschaamde”
gevoelens die men bij zulke gelegenheden ervaart, maar ook de
“plankenkoorts” van toneelspelers die nog niet aan het toneel gewend zijn.
De heer Bain schrijft deze gevoelens kennelijk toe aan simpele bezorgdheid of
angst.
29. Essays on Practical Education, door Maria en R.L. Edgeworth, heruitgave, vol.
ii, 1822, p. 38. Dr. Burgess (ibid. p. 187) wijst nadrukkelijk op hetzelfde verschijnsel.
[333]