het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[38]
het beginsel van hfst.1
die bewegingen worden uitgevoerd en in het gemak waarmee ze worden
opgewekt. Zoals Claude Bernard stelt: “L’influence du cerveau
tend donc à entraver les mouvements réflexes, à limiter leur force et
leur étendue.” [“De inwerking van de hersenen hindert zo de reflexbewegingen,
om hun kracht en reikwijdte te beperken.”] 11
De bewuste wens een reflexhandeling uit te voeren, kan deze uitvoering
stoppen of onderbreken, ook al zijn de juiste gevoelszenuwen
geprikkeld. Vele jaren geleden ging ik bijvoorbeeld met een tiental
jongemannen de weddenschap aan dat zij niet zouden niezen als ze
snuifpoeder namen, al verklaarden ze allemaal dat ze dat regelmatig
deden; vervolgens namen ze een snuifje, maar omdat ze zo graag wilden
winnen, nieste geen van hen, ook al traanden hun ogen, en iedereen,
niemand uitgezonderd, moest mij de inzet betalen. Sir H. Holland
vermeldt 12 dat ook de aandacht die men aan het slikken schenkt,
de gepaste bewegingen kan verstoren. Dit zou, althans ten dele, kunnen
verklaren dat sommige mensen het zo moeilijk vinden een pil
door te slikken.
Een ander bekend voorbeeld van een reflexbeweging is het onwillekeurig
sluiten van de oogleden wanneer het oogoppervlak wordt
aangeraakt. Eenzelfde knippering ontstaat wanneer een stompend gebaar
in de richting van het gezicht wordt gemaakt, maar dit gebeurt uit
gewoonte en is geen strikte reflexbeweging, omdat de prikkel wordt
doorgegeven door het verstand en niet door de activering van een perifere
zenuw. Het hele lichaam en het hoofd worden meestal tegelijkertijd
snel naar achteren getrokken. Deze laatste bewegingen kunnen
echter worden voorkomen, als er volgens onze verbeelding geen direct
gevaar bestaat; maar als de rede ons vertelt dat er geen gevaar is,
dan is dat niet voldoende. Ter illustratie hiervan wil ik een onbeduidend
voorval vermelden dat mij destijds heeft geamuseerd. Ik hield in
de Londense dierentuin mijn gelaat dicht bij de dikke glasplaat waarachter
een pofadder zat, en ik had me vast voorgenomen niet achteruit
te stappen als de slang naar me zou uithalen. Toen dat echter gebeurde,
bleek mijn voornemen van nul en generlei waarde, want ik sprong
met een verbazingwekkende snelheid een paar meter achteruit. Mijn
wil en mijn rede waren machteloos tegenover de inbeelding van een
gevaar dat ik nog nooit had ondervonden.
De hevigheid van een schrikreactie hangt ten dele af van de leven-
11. Zie de zeer belangwekkende bespreking van dit gehele onderwerp door Claude
Bernard, Tissus Vivants, 1866, pp. 353-356.
12. Chapters on Mental Physiology, 1858, p. 85.