het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

hfst.xiv en samenvatting
zen is ontstaan in een zeer late fase van onze lange afstammingslijn.
Uit de verschillende zojuist genoemde en in de loop van dit boek
vermelde feiten volgt dat, als de opbouw van onze organen van ademhaling
en bloedsomloop slechts een weinig verschillend zou zijn geweest
dan de huidige toestand, de meeste van onze gevoelsuitdrukkingen
verwonderlijk anders zouden zijn geweest. Een zeer geringe
verandering in de baan van de slagaders en aders die naar het hoofd lopen,
zou vermoedelijk hebben voorkomen dat het bloed zich bij heftige
uitademing in onze ogen ophoopt, want dit treedt bij een uitzonderlijk
klein aantal viervoeters op. In dat geval zouden we sommige
van onze meest kenmerkende gelaatsuitdrukkingen niet hebben kunnen
tonen. Als de mens water zou hebben ingeademd via uitwendige
kieuwen (al is dat idee nauwelijks voorstelbaar) in plaats van lucht via
zijn mond en neusgaten, zouden de gelaatstrekken zijn gevoelens niet
veel doeltreffender hebben uitgedrukt dan zijn handen of ledematen
dit nu doen. Razernij en afschuw zouden echter nog steeds worden
getoond door bewegingen rond de lippen en de mond, en de ogen
zouden, afhankelijk van de toestand van de bloedcirculatie, helderder
of doffer worden. Als onze oren beweeglijk zouden zijn gebleven,
zouden bewegingen daarmee buitengewoon expressief zijn geweest,
zoals nu het geval is bij dieren die met hun tanden vechten. En we mogen
afleiden dat onze vroege voorouders op deze manier vochten,
aangezien wij nog steeds aan één kant een hoektand ontbloten als we
iemand bespotten of uitdagen, en al onze tanden ontbloten als we uitzinnig
van woede zijn.
De expressieve bewegingen van gelaat en lichaam zijn op zich, ongeacht
hun oorsprong, van groot belang voor ons welzijn. Zij fungeren
als eerste communicatiemiddel tussen de moeder en haar baby; ze
brengt glimlachend goedkeuring tot uitdrukking, waarmee ze haar
kind aanmoedigt voort te gaan op het juiste pad, en ze fronst bij afkeuring.
Het medelijden van anderen is makkelijk te herkennen aan hun
gelaatsuitdrukking; hierdoor wordt onze pijn verzacht, neemt ons genoegen
toe en wordt de wederzijdse sympathie versterkt. Expressieve
bewegingen geven levendigheid en energie aan onze gesproken taal.
Ze geven de gedachten en bedoelingen van anderen eerlijker weer dan
woorden, aangezien die verdraaid kunnen zijn. Het waarheidsgehalte
van de zogeheten fysiognomische wetenschap blijkt, zoals Haller 4
langgeleden heeft opgemerkt, te berusten op het frequente gebruik
4. Aangehaald door Moreau, in zijn editie van Lavater, 1820, vol. iv, p. 211.
[365]
[366]