het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[241]
[242]
woede hfst.x
son schrijft, “deed de heftige ademhaling haar fraaie neusgaten uitzetten”.
Daarom hebben we uitdrukkingen als “dat riekt naar wraak” en
“koken van woede”. 6 Geprikkelde hersenen geven kracht aan de spieren
en tegelijkertijd energie aan de wil. Het lichaam wordt gewoonlijk
rechtop gehouden, klaar voor een direct handelen, maar soms is het
voorovergebogen in de richting van de aanvallende persoon, en zijn
de benen min of meer stijf. Over het algemeen is de mond stevig gesloten,
wat een onwrikbare vastberadenheid weergeeft, en zijn de kaken
op elkaar geklemd of wordt met de tanden geknarst. Gebaren als
het heffen van de armen met gebalde vuisten, alsof men de aanvaller
gaat slaan, zijn heel gewoon. Er zijn maar weinig mensen die, als ze
een hevige woedeaanval krijgen en iemand gelasten te vertrekken,
kunnen voorkomen dat ze zich gedragen alsof ze van plan zijn die figuur
met geweld weg te slaan of te stompen. Inderdaad wordt de wens
om te slaan dikwijls zo ondraaglijk sterk dat men levenloze voorwerpen
gaat slaan of op de grond smijt, maar over het geheel genomen zijn
die gebaren volkomen zinloos of uitzinnig. Jonge kinderen kunnen als
ze intens razend zijn, op hun rug en buik over de grond rollen, al krijsend,
schoppend, krabbend en bijtend naar alles binnen hun bereik.
Dat gebeurt ook, zo verneem ik van de heer Scott, bij kinderen van
Hindoestanen, en, zoals we al hebben gezien, bij de jongen van mens -
apen.
Het spierstelsel wordt echter vaak op een geheel andere manier
aangedaan. Zo is beven een veelvoorkomend gevolg van grote razernij.
In dat geval weigeren de verlamde lippen te gehoorzamen aan de
wil, “en blijft de stem in de keel steken” 7 , of hij wordt luid, hees en
krakend. Als men veel en snel gaat spreken, komt er schuim op de
mond. Soms gaan de haren overeind staan, maar hierop zal ik terugkomen
in een ander hoofdstuk, wanneer ik de gemengde emoties van ra-
ten van de neusgaten, namelijk om vrij te kunnen ademen terwijl de mond
gesloten is en de tanden op elkaar geklemd zijn, lijkt bij lange na niet zo correct
als die van Sir C. Bell, die dit toeschrijft aan de overeenstemming (dat wil
zeggen, de gebruikelijke samenwerking) van alle ademhalingsspieren. Men
kan de neusgaten van een boos iemand wijd zien worden, al staat zijn mond
open.
6. De heer Wedgwood, On the origin of language, 1866, p. 76. Hij merkt verder op
dat het geluid van zware ademhaling “wordt weergegeven door woorden als
puffen, snuiven en blazen”.
7. Sir C. Bell (Anatomy of Expression, p. 95) maakt een aantal uitstekende opmerkingen
over het uitdrukken van razernij.