het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[220]
[221]
gevoelsuitdrukking van devotie hfst.viii
ding van tranen door de kracht van muziek en het schreien ten gevolge
van een sterke en wezenlijke emotie.
Devotie
Aangezien devotie in zekere mate verwant is aan genegenheid, hoewel
zij hoofdzakelijk bestaat uit verering en dikwijls gecombineerd is
met angst, moet de uitdrukking van deze gemoedstoestand hier toch
kort worden vermeld. Bij sommige geloofsgemeenschappen, zowel
vroegere als huidige, zijn religie en liefde op een vreemde wijze gecombineerd,
en er is zelfs beweerd, hoe droevig dit feit ook moge zijn,
dat de heilige liefdeskus maar weinig verschilt van de kus welke een
man aan een vrouw en een vrouw aan een man geeft. 25 Devotie komt
hoofdzakelijk tot uitdrukking door een naar de hemel gericht gelaat en
naar boven gedraaide ogen. Sir C. Bell heeft opgemerkt dat de pupillen
bij een naderende slaap, een flauwte of de dood naar boven en naar
binnen worden getrokken. Hij meent dat “als wij zijn gehuld in godsdienstige
gevoelens en niets merken van indrukken van buiten, onze
ogen omhoog zijn gericht als gevolg van een handeling die niet onderwezen,
noch aangeleerd kan worden”, en dat dit dezelfde oorzaak
heeft als in bovengenoemde gevallen. 26 Het is zeker dat de ogen tijdens
de slaap naar boven zijn gedraaid, zoals ik van Professor Donders heb
vernomen. Baby’s die aan de borst van hun moeder zuigen, krijgen
door deze beweging van de ogen vaak de absurde gelaatsuitdrukking
van extatisch genot. In dit geval kan duidelijk worden waargenomen
dat er een strijd wordt gevoerd tegen de houding die van nature wordt
aangenomen tijdens de slaap. Maar Sir C. Bells verklaring van dit feit,
berustend op de veronderstelling dat bepaalde spieren sterker door de
wil worden beheerst dan andere, is volgens Professor Donders onjuist.
Daar tijdens het gebed de ogen vaak zijn opgeheven, zonder dat de
geest zo sterk in gedachten is verzonken dat de bewusteloosheid van
de slaap wordt benaderd, is het vermoedelijk een gebruikelijke beweging
– namelijk het gevolg van het algemene geloof dat de Hemel, de
oorsprong van de goddelijke macht tot wie wij bidden, zich boven ons
bevindt.
Een onderdanig knielende houding, met geheven handen en de
handpalmen tegen elkaar, komt ons door de langdurige gewoonte
voor als een gebaar dat zó sterk hoort bij devotie dat men zou kunnen
25. Dr. Maudsley geeft in dezelfde trant een bespreking in zijn Body and Mind,
1870, p. 85.
26. The Anatomy of Expression, p. 103, en Philosophical Transactions, 1823, p. 182.