het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

hfst.1 nuttige geassocieerde gewoonten
van de onthoofde kikker, die natuurlijk geen gevoel heeft en die geen
enkele beweging bewust kan uitvoeren. Maar als men bij een kikker in
een dergelijke toestand een druppel zuur op de huid van de achterkant
van een dij aanbrengt, zal hij de druppel gaan afwrijven met de bovenkant
van de voet van die poot. Als die voet wordt afgesneden, kan hij
deze handeling niet meer uitvoeren. Na een paar vruchteloze pogingen
geeft hij het dan ook op om het op deze manier te proberen en
lijkt hij wat rusteloos, alsof hij, zegt Pflüger, naar een andere manier
zoekt. Ten slotte maakt hij dan gebruik van de andere voet en lukt het
hem het zuur van zijn dij te wrijven. Het gaat hier kennelijk niet alleen
om het samentrekken van de spieren, maar om gecombineerde en bij
elkaar horende contracties in een volgorde die nodig is voor een speciaal
doel. Het lijkt of deze bewegingen worden gestuurd door intelligentie
en in werking gezet door de wil van een dier, terwijl het orgaan
dat is verbonden met intelligentie en wil verwijderd is. 10
We kunnen het verschil tussen reflexen en willekeurige bewegingen
goed zien bij zeer jonge kinderen die, zoals mij werd meegedeeld
door Sir Henry Holland, niet in staat zijn bepaalde handelingen uit te
voeren die min of meer analoog zijn aan die van het niezen en hoesten;
ze kunnen namelijk hun neus niet snuiten (dat is het dichtknijpen
van de neus en krachtig blazen door de doorgang) en ze kunnen hun
keel niet vrijmaken van slijm. Ze moeten deze handelingen aanleren,
terwijl die ons, als we wat ouder zijn, vrijwel even makkelijk afgaan als
reflexhandelingen. Het niezen en hoesten worden echter slechts gedeeltelijk,
of in het geheel niet, door de wil gestuurd, en het schrapen
van de keel of het snuiten van de neus wordt volkomen door onszelf
bepaald.
Als we merken dat er iets irriterends in onze neus of luchtpijp zit –
dus als dezelfde zintuigzenuwcellen worden geprikkeld als in het geval
van niezen of hoesten – verdrijven we de irritatie onwillekeurig door
met kracht lucht door deze doorgangen te stoten, maar we doen dit
niet met een even grote kracht, snelheid en precisie als bij een reflexbeweging.
In dit laatste geval worden de motorische zenuwcellen
kennelijk geprikkeld door de zintuiglijke zenuwcellen zonder dat er
energie wordt verspild door eerst contact te maken met de hersenhelften
– de zetel van ons bewustzijn en onze wil. In alle gevallen schijnt er
tussen dezelfde bewegingen, zowel gestuurd door de wil als door een
reflexprikkel, een grote tegenstelling te bestaan in de kracht waarmee
10. Dr. Maudsley, Body and Mind, 1870, p. 8.
[36]
[37]