het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...
het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...
het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
inleiding<br />
l<strong>en</strong>, was ik vol bewondering over de lev<strong>en</strong>sechtheid er<strong>van</strong>, op slechts<br />
<strong>en</strong>kele uitzondering<strong>en</strong> na. Niettemin zou ik, als ik ze zonder <strong>en</strong>ige<br />
uitleg zou hebb<strong>en</strong> bekek<strong>en</strong>, in sommige gevall<strong>en</strong> zeker ev<strong>en</strong> verbaasd<br />
zijn geweest als andere <strong>m<strong>en</strong>s</strong><strong>en</strong> war<strong>en</strong>.<br />
T<strong>en</strong> vierde koesterde ik de hoop hulp te krijg<strong>en</strong> <strong>van</strong> de grote meesters<br />
in de schilder- <strong>en</strong> beeldhouwkunst, die zulke nauwkeurige waarnemers<br />
zijn. Daarom heb ik foto’s <strong>en</strong> reproducties <strong>van</strong> e<strong>en</strong> groot aantal<br />
beroemde werk<strong>en</strong> bekek<strong>en</strong>, maar op e<strong>en</strong> paar uitzondering<strong>en</strong> na heb<br />
ik daar weinig voordeel <strong>van</strong> gehad. De red<strong>en</strong> is ongetwijfeld dat<br />
schoonheid <strong>het</strong> belangrijkste oogmerk <strong>van</strong> kunstwerk<strong>en</strong> is <strong>en</strong> dat krach -<br />
tig sam<strong>en</strong>getrokk<strong>en</strong> gelaatsspier<strong>en</strong> die schoonheid vernieti g<strong>en</strong> 19 . Over<br />
<strong>het</strong> algeme<strong>en</strong> wordt <strong>het</strong> verhaal <strong>van</strong> de compositie met wonderbaar -<br />
lijke kracht <strong>en</strong> precisie verteld door middel <strong>van</strong> vaardig weergegev<strong>en</strong><br />
<strong>bij</strong>komstighed<strong>en</strong>.<br />
T<strong>en</strong> vijfde leek <strong>het</strong> me uiterst belangrijk om te kunn<strong>en</strong> vaststell<strong>en</strong><br />
of dezelfde uitdrukking<strong>en</strong> <strong>en</strong> gebar<strong>en</strong> <strong>bij</strong> alle <strong>m<strong>en</strong>s</strong><strong>en</strong>rass<strong>en</strong> voorkom<strong>en</strong><br />
– iets dat vaak is beweerd zonder veel bewijs – in <strong>het</strong> <strong>bij</strong>zonder <strong>bij</strong><br />
rass<strong>en</strong> die maar weinig in aanraking zijn geweest met European<strong>en</strong>.<br />
Wanneer <strong>bij</strong> e<strong>en</strong> aantal verschill<strong>en</strong>de <strong>m<strong>en</strong>s</strong><strong>en</strong>rass<strong>en</strong> dezelfde beweging<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> gelaat of <strong>het</strong> lichaam uitdrukking gev<strong>en</strong> aan dezelfde <strong>emoties</strong>,<br />
dan mog<strong>en</strong> we met grote waarschijnlijkheid concluder<strong>en</strong> dat<br />
dergelijke uiting<strong>en</strong> echt zijn – dat wil zegg<strong>en</strong> dat ze aangebor<strong>en</strong> of instinctief<br />
zijn. Conv<strong>en</strong>tionele uitdrukking<strong>en</strong> of gebar<strong>en</strong>, die e<strong>en</strong> individu<br />
aanleert in <strong>het</strong> begin <strong>van</strong> zijn lev<strong>en</strong>, zull<strong>en</strong> <strong>bij</strong> verschill<strong>en</strong>de rass<strong>en</strong><br />
vermoedelijk verschill<strong>en</strong>d zijn, zoals ook hun tal<strong>en</strong>. Ik heb daarom in<br />
<strong>het</strong> begin <strong>van</strong> 1867 de volg<strong>en</strong>de vrag<strong>en</strong>lijst verspreid met <strong>het</strong> verzoek<br />
– waaraan t<strong>en</strong> volle gehoor is gegev<strong>en</strong> – alle<strong>en</strong> te vertrouw<strong>en</strong> op feitelijke<br />
waarneming<strong>en</strong> <strong>en</strong> niet op herinnering<strong>en</strong>. Deze vrag<strong>en</strong> zijn opgeschrev<strong>en</strong><br />
na e<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong>lijke periode waarin mijn aandacht op andere<br />
ding<strong>en</strong> was gericht, <strong>en</strong> ik zie nu dat ze sterk verbeterd hadd<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong>. Aan e<strong>en</strong> aantal <strong>van</strong> de latere exemplar<strong>en</strong> heb ik, met de hand,<br />
<strong>en</strong>ige opmerking<strong>en</strong> toegevoegd:<br />
1) Wordt verbazing uitgedrukt door <strong>het</strong> wijd op<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>van</strong> de og<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
de mond, <strong>en</strong> door <strong>het</strong> optrekk<strong>en</strong> <strong>van</strong> de w<strong>en</strong>kbrauw<strong>en</strong>?<br />
2) Veroorzaakt schaamte e<strong>en</strong> blos wanneer de kleur <strong>van</strong> de huid <strong>het</strong><br />
mogelijk maakt dat hij zichtbaar wordt? En in <strong>het</strong> <strong>bij</strong>zonder: tot<br />
hoe ver strekt de blos zich op <strong>het</strong> lichaam uit?<br />
19. Zie opmerking<strong>en</strong> hierover in Lessings Laocoon, vertaald door W. Ross, 1836,<br />
p. 19.<br />
[15]
Change language