het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[348]
[349]
hoofdstuk xiv
Slotopmerkingen en samenvatting
De drie leidende beginselen die de belangrijkste expressieve
bewegingen hebben bepaald – de erfelijkheid ervan – over de
rol die de wil en de bedoeling hebben gespeeld bij het
verwerven van verschillende gevoelsuitdrukkingen – de
instinctieve herkenning van een gevoelsuitdrukking – de
betekenis van ons onderwerp voor de specifieke eenheid van
de menselijke rassen – over het successievelijk verwerven van
diverse uitdrukkingen door de voorouders van de mens – het
belang van het uitdrukken van emoties – conclusie
Ik heb nu, naar mijn beste vermogen, de belangrijkste expressieve
handelingen bij de mens en bij een klein aantal lagere dieren beschreven.
Ook heb ik, door middel van de drie beginselen die in het eerste
hoofdstuk zijn vermeld, een verklaring proberen te geven voor de
oorsprong en de ontwikkeling van deze handelingen. Het eerste beginsel
zegt dat als bewegingen, die nuttig zijn voor het bevredigen van
een verlangen of het verlichten van een of andere gewaarwording,
vaak worden herhaald, zij zo gewoon worden dat zij – ook als ze geen
zin hebben – zullen worden uitgevoerd zodra er eenzelfde verlangen
of gewaarwording, zelfs in een zeer geringe mate, wordt gevoeld.
Ons tweede beginsel is het beginsel van antithese. Het willekeurig
uitvoeren van tegengestelde bewegingen onder invloed van tegengestelde
prikkels is door de levenslange toepassing een zeer vaste gewoonte
geworden. Wanneer dus bepaalde handelingen regelmatig in
een bepaalde geestestoestand werden uitgevoerd, zal er in overeenstemming
met ons eerste beginsel een sterke en onwillekeurige neiging
zijn ontstaan om in een tegengestelde geestestoestand volledig tegengestelde
handelingen uit te voeren, of deze nu wel of niet nuttig
zijn.
Ons derde beginsel is de directe werking van het gestimuleerde ze-