het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[164]
gevoelsuitdrukkingen van lijden: hfst.vi
maar hij deed dit bij een andere gelegenheid niet toen hij luide kreten
slaakte.
De oorzaak van de afscheiding van tranen
Een belangrijk punt dat in elke theorie over de afscheiding van tranen
door een aangedaan gemoed in overweging genomen moet worden, is
dat steeds wanneer de spieren rond de ogen krachtig en onwillekeurig
worden samengetrokken om de bloedvaten te comprimeren, en daarmee
de ogen te beschermen, er tranen worden afgescheiden, vaak in
een zodanige hoeveelheid dat ze langs de wangen te rollen. Dit gebeurt
bij volkomen tegengestelde emoties, en zelfs zonder enige emotie.
De enige en niet meer dan een gedeeltelijke uitzondering op het
bestaan van een relatie tussen de onwillekeurige en sterke contractie
van de spieren en de afscheiding van tranen, is dat baby’s, terwijl ze bij
heftig gekrijs de ogen stijf gesloten houden, gewoonlijk niet schreien
voordat ze de leeftijd van twee, drie of vier maanden hebben bereikt.
Hun ogen vullen zich echter al op een jongere leeftijd met tranen. Het
schijnt, zoals eerder is opgemerkt, dat de traanklieren vanwege het gebrek
aan oefening, of om een andere reden, in een zeer vroege levensfase
nog niet volledig functioneel zijn. Bij kinderen op een wat latere
leeftijd gaat bij elke vorm van verdriet het schreeuwen of jammeren zo
vaak vergezeld van het plengen van tranen, dat schreien en huilen synonieme
termen zijn geworden. 18
Bij de tegengestelde emotie, grote vreugde of pret, treedt er bij
matig lachen nauwelijks enige contractie op van de spieren rond de
ogen, zodat er geen frons ontstaat. Maar bij lachsalvo’s, als er snel, heftig
en krampachtig wordt uitgeademd, stromen de tranen langs het gelaat.
Ik heb meer dan eens het gelaat van mensen bestudeerd na een
hevige lachbui, en ik zag dan dat de circulaire oogspieren en de spieren
naar de bovenlip nog steeds gedeeltelijk aangespannen waren. Dit
geeft in combinatie met de door tranen bevlekte wangen, aan de bovenste
helft van het gelaat een uitdrukking die niet te onderscheiden is
van die van een kind dat nog nasnikt van verdriet. Het langs de wangen
stromen van tranen bij een hevige lachbui komt bij alle mensenrassen
voor, zoals we in een later hoofdstuk zullen zien.
Bij heftig hoesten, vooral als iemand bijna stikt, wordt het gelaat
paars, zetten de bloedvaten uit, worden de oogspieren sterk aange-
18. De heer Hensleigh Wedgwood (Dict. of English Etymology, 1859, vol. i, p. 410)
zegt dat “het werkwoord weep (schreien) van het Angelsaksische wop afstamt,
dat oorspronkelijk eenvoudigweg ‘schreeuwen’ betekende”.