het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

hfst.ix gepeins
gewoonte om te fronsen dus veel sterker zijn geworden, ook al werd
zij oorspronkelijk tijdens de babytijd om een heel andere reden beoefend,
namelijk als de eerste stap in de bescherming van de ogen tijdens
het krijsen. Er bestaat inderdaad veel overeenkomst, voorzover het de
geestestoestand betreft, tussen het geconcentreerd bekijken van een
voorwerp in de verte en het voltooien van een duistere gedachtegang
of het uitvoeren van een of ander klein en lastig technisch karwei.
Het idee dat de gewoonte om de wenkbrauwen samen te trekken
ook plaatsvindt wanneer er geen enkele reden is om een teveel aan
licht uit te sluiten, wordt gesteund door de eerdergenoemde voorbeelden
waarbij de wenkbrauwen of de oogleden in bepaalde omstandigheden
op een nutteloze manier in beweging komen vanwege
het feit, dat ze in analoge omstandigheden op gelijke wijze zijn gebruikt
voor een nuttig doel. Wij sluiten bijvoorbeeld opzettelijk onze
ogen als we een bepaald voorwerp niet willen zien, en we zijn ook
geneigd ze te sluiten wanneer we een voorstel afwijzen, alsof we dit
niet kunnen of niet willen bezien, of wanneer we aan iets vreselijks
denken. We trekken onze wenkbrauwen op als we snel alles om ons
heen willen opnemen, en we doen vaak hetzelfde als we ons oprecht
iets willen herinneren, waarbij we ons dan gedragen alsof we proberen
het te zien.
Verstrooidheid en gepeins
Als iemand afwezig in gedachten is verzonken of ‘in hoger sferen verkeert’,
zoals dit soms wordt genoemd, fronst hij niet, maar lijken zijn
ogen leeg. Over het algemeen zijn de onderste oogleden opgetrokken
en gerimpeld, op dezelfde manier als wanneer een bijziende persoon
een voorwerp in de verte probeert te onderscheiden. Tegelijkertijd
worden ook de bovenste circulaire oogspieren enigszins aangespannen.
Het rimpelen van de onderste oogleden is in zo’n situatie ook bij
sommige primitieve volken waargenomen, bijvoorbeeld door de heer
Dyson Lacy bij de Australiërs in Queensland en verscheidene keren
door de heer Geach bij de Maleiers uit het binnenland van Malakka.
Wat de betekenis of de reden van deze beweging is, kan op dit moment
niet worden verklaard, maar we hebben hier te maken met een
ander voorbeeld van een beweging rond de ogen die in verband staat
met de toestand van de geest.
De lege uitdrukking van de ogen is zeer opvallend en toont direct
dat iemand volledig in gedachten is verzonken. Professor Donders
heeft, met zijn gebruikelijke vriendelijkheid, dit onderwerp voor mij
onderzocht. Hij heeft anderen in deze situatie geobserveerd en is zelf
[229]