het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[332]
blozen hfst.xii1
kenden vaak extra verlegen en blozen ze makkelijk. Het besef van iets
vreemds of nieuws aan de kleding, of van een of andere lichamelijke
onvolmaaktheid, meer in het bijzonder aan het gelaat – feiten die
waarschijnlijk de aandacht van onbekenden zullen trekken – maakt
een verlegen mens ondraaglijk verlegen. Daarentegen zijn we, in die
gevallen waarbij niet ons uiterlijk maar ons gedrag een rol speelt, veel
eerder tot verlegenheid geneigd in aanwezigheid van bekenden, wier
oordeel wij tot op zekere hoogte waarderen, dan in aanwezigheid van
onbekenden. Een arts vertelde mij dat een jonge rijke hertog, met wie
hij als lijfarts had rondgereisd, bloosde als een jong meisje wanneer hij
hem zijn honorarium betaalde. Toch zou deze jongeman vermoedelijk
niet rood en verlegen geworden zijn als hij een koopman de rekening
zou hebben betaald. Sommige mensen zijn echter zo gevoelig dat
zelfs het eenvoudigweg spreken tegen wie dan ook voldoende is om
hun zelfbewustzijn te prikkelen, wat een lichte blos tot gevolg zal hebben.
Een afkeurende of spottende opmerking brengt, vanwege onze gevoeligheid
op dat gebied, veel makkelijker verlegenheid en een blos
teweeg dan een goedkeurende opmerking, hoewel dit laatste bij sommige
mensen ook zeer doeltreffend kan zijn. Verwaande mensen zijn
zelden verlegen, want zij waarderen zichzelf veel te veel om afkeuring
te verwachten. Waarom een hovaardig persoon wel dikwijls verlegen
is, zoals het geval blijkt te zijn, is niet erg duidelijk, tenzij hij, met al
zijn zelfvertrouwen, werkelijk veel belang hecht aan de mening van
anderen, zij het in neerbuigende zin. Personen die buitensporig verlegen
zijn, zijn dat zelden in aanwezigheid van degenen met wie zij erg
vertrouwd zijn, en van wier goede bedoelingen en sympathie zij volkomen
zeker zijn, bijvoorbeeld een meisje in aanwezigheid van haar
moeder. Ik ben in mijn lijst vergeten te vragen of verlegenheid bij de
verschillende mensenrassen herkend kan worden, maar een Hindoestaanse
heer heeft de heer Erskine verzekerd dat het bij zijn landgenoten
waarneembaar is.
Verlegenheid is, zoals door de afleiding van het woord in verscheidene
talen wordt aangegeven 27 , nauw verwant aan vrees, al is het te
onderscheiden van vrees in de gewone betekenis. Een verlegen mens
zal zonder twijfel de aandacht van onbekenden vrezen, maar men kan
moeilijk zeggen dat hij bang voor hen is; hij kan even dapper zijn als
27. H. Wedgwood, Dict. English Etymology, vol. iii, 1865, p. 184. Hetzelfde geldt
voor het Latijnse woord verecundus.