het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[73]
het beginsel van de directe hfst.iii
dat ze geneigd zijn die te schudden, alsof ze de oorzaak willen afschudden,
ook al is dit uiteraard onmogelijk. Zo zal de gewoonte zijn ontstaan
om, bij hevige pijn, zo krachtig mogelijk alle spieren te spannen.
Daar de spieren van de borstkas en het stemorgaan uit gewoonte worden
gebruikt, zullen juist deze makkelijk geactiveerd worden, en zal er
een luid, scherp gekrijs of gehuil zijn te horen. Maar hier heeft het
voordeel van dit geschreeuw waarschijnlijk op een belangrijke manier
een rol gespeeld, want bij de meeste dieren roepen de jongen die bang
zijn of in gevaar verkeren, luid om hulp naar hun ouders, zoals ook de
leden van leefgemeenschap doen als ze elkaar te hulp roepen.
De neiging tot heftige activiteiten bij extreme pijn zal zijn versterkt,
zij het in een ondergeschikte mate, door een ander beginsel: het
innerlijke besef dat de kracht of het vermogen van het zenuwstelsel
beperkt is. Een mens kan niet diep nadenken en tegelijk zijn krachten
tot het uiterste inspannen. Hippocrates heeft lang geleden al waargenomen
dat, als men op hetzelfde moment last heeft van twee soorten
pijn, de hevigste pijn de andere zal afzwakken. Martelaars schijnen, in
een toestand van vervoering door hun religieuze hartstocht, vaak ongevoelig
geweest te zijn voor de vreselijkste folteringen. Zeelui die afgeranseld
worden, nemen soms een stuk lood in hun mond en bijten
er zo hard mogelijk op om de pijn te kunnen verdragen. Een barende
vrouw zal al haar spieren tot het uiterste spannen om de pijn te verzachten.
We zien dus dat zowel de ongerichte verspreiding van zenuw -
energie vanuit de zenuwcellen die het eerst worden geprikkeld – de
oude gewoonte om te proberen door hevig verzet te ontsnappen aan
de oorzaak van het leed – als het besef dat een bewuste inspanning van
de spieren de pijn verlicht, vermoedelijk heeft bijgedragen aan het
ontstaan van een neiging tot het uitvoeren van de hevige, bijna
krampachtige bewegingen bij uitzonderlijke pijn. Deze bewegingen,
inclusief die van de stemorganen, worden dan ook algemeen als zeer
expressieve uitdrukkingen van pijn beschouwd.
Daar een simpele aanraking van een gevoelige zenuw op een directe
manier inwerkt op het hart, zal het duidelijk zijn dat hevige pijn er
evenzeer op zal inwerken, echter veel krachtiger. Niettemin moeten
we, ook in dit geval, niet voorbijgaan aan de indirecte effecten van gewoonte
op het hart, zoals we die kunnen zien als we de tekenen van
woede gaan bespreken.
Wanneer iemand een pijnaanval doormaakt, druppelt het zweet
meestal van zijn gelaat, en een veearts vertelde mij dat hij bij paarden
die veel pijn hebben, maar ook bij runderen, regelmatig zweetdrup-