het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

hfst.x1 verachting
baar zijn. We zullen echter dadelijk zien dat het verklaarbaar is, dat de
gevoelens waarover we hier spreken op veel verschillende manieren
tot uitdrukking kunnen komen, aangezien er allerlei gewone handelingen
zijn die, door het beginsel van associatie, even goed kunnen
dienen voor het uitdrukken van die gevoelens.
Geringschatting en minachting kunnen, evenals hoon en uitdaging,
getoond worden door een licht ontbloten van de hoektand aan
één kant van het gelaat; deze beweging blijkt geleidelijk over te gaan
in iets dat veel lijkt op een glimlach. De glimlach of lach kan ook echt
zijn, hoewel spottend, en hieruit blijkt dat de aanstootgever zo onbeduidend
is dat hij alleen vrolijkheid oproept, al is die vrolijkheid over
het algemeen voorgewend. In antwoord op mijn vragen merkt Gaika
op dat zijn stamgenoten, de Kaffers, verachting gewoonlijk tonen
door te glimlachen; de radja Brooke heeft hetzelfde waargenomen bij
de Dajaks op Borneo. Omdat een lach vooral een uitdrukking van
eenvoudige vreugde is, denk ik dat zeer jonge kinderen nooit spottend
lachen.
Het gedeeltelijk sluiten van de oogleden, zoals benadrukt door
Duchenne 2 , en het wegdraaien van de ogen of van het hele lichaam,
geven eveneens in hoge mate uitdrukking aan minachting. Deze bewegingen
lijken te zeggen dat de geminachte persoon het niet waard is
of te onaangenaam is om aangekeken te worden. Op bijgaande foto
(Plaat V, figuur 1) van de heer Rejlander is deze vorm van minachting
te zien, weergegeven door een jonge vrouw die kennelijk de foto van
een verfoeide minnaar aan het verscheuren is.
De meest gewone manier om verachting uit te drukken is door
middel van bewegingen rond de neus of de mond, maar wanneer deze
laatste zeer uitgesproken zijn, wijzen zij op afschuw. De neus kan licht
omhoog staan, wat kennelijk het gevolg is van het optrekken van de
bovenlip. De beweging kan ook bestaan uit niet meer dan de vorming
van wat rimpels op de neus. De neus is vaak een weinig samengetrokken,
zodat de doorgang gedeeltelijk wordt afgesloten 3 , iets dat ge-
2. Physionomie Humaine, Album, légende viii, p. 35. Gratiolet (De la Phys., 1865,
p. 52) spreekt ook over het wegdraaien van de ogen en het lichaam.
3. Dr. W. Ogle laat in een interessant artikel over de reukzin (Medico-Chirurgical
Transactions, vol. liii, p. 268) zien dat als we zorgvuldig willen ruiken, we de
lucht niet via een diepe inhalering door de neus, maar door middel van snel en
kort gesnuif inademen. Als “men de neusgaten daarbij gadeslaat, zal men zien
dat zij zich geenszins verwijden, maar dat ze zich feitelijk samentrekken bij elke
snuif. De contractie behelst niet de gehele voorste opening, maar alleen het
[255]
[256]