het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[180]
gevoelsuitdrukking van verdriet: hfst.vii
Niet zelden staan de wenkbrauwen scheef doordat de binnenste uiteinden
zijn opgetrokken. Hierdoor ontstaan merkwaardig gevormde
rimpels op het voorhoofd, die sterk verschillen van gewone fronsrimpels.
Soms is er echter alleen maar een frons te zien. De mondhoeken
zijn naar beneden getrokken, en dit wordt zo algemeen erkend als een
teken van bedruktheid dat het bijna spreekwoordelijk is geworden.
De ademhaling wordt traag en zwak, en wordt vaak onderbroken
door diepe zuchten. Zoals Gratiolet opmerkt, vergeten we om adem
te halen wanneer onze aandacht langdurig op een of andere voorwerp
is geconcentreerd, en komen we weer tot bezinning door diep in te
ademen. Maar de zuchten van een bedroefd persoon zijn als gevolg
van zijn langzame ademhaling en trage bloedsomloop uiterst kenmerkend.
1 Als het verdriet van iemand in deze toestand zich nu en dan
herhaalt en toeneemt tot een uitbarsting, verkrampen de ademhalingsspieren
en voelt het alsof er een prop in de keel zit, de zogenoemde
globus hystericus. Deze krampachtige bewegingen zijn duidelijk verwant
met het gesnik van kinderen, en zijn restanten van de ernstiger
krampen die optreden wanneer iemand zogezegd stikt van overmatig
verdriet. 2
Schuine stand van de wenkbrauwen
In de bovenstaande beschrijving staan twee afzonderlijke punten die
om nadere opheldering vragen, omdat ze zeer merkwaardig zijn, namelijk
het optrekken van de binnenste einden van de wenkbrauwen
en het naar omlaag trekken van de mondhoeken. Wat de wenkbrauwen
betreft, die kunnen we soms in een schuine stand zien staan bij
mensen die in grote neerslachtigheid of ongerustheid verkeren. Ik heb
dit gebaar bijvoorbeeld waargenomen bij een moeder die over haar
zieke zoon vertelde, en soms wordt het door onbeduidende of vluchtige
oorzaken van echte of vermeende ontreddering opgeroepen. De
wenkbrauwen nemen deze stand aan als gevolg van de contractie van
bepaalde spieren (te weten: de circulaire oogspieren, de fronsspieren
1. De hierboven beschrijvende opmerkingen zijn deels afkomstig uit mijn eigen
observaties, maar hoofdzakelijk uit Gratiolet (De la Physionomie, pp. 53, 337;
over het zuchten, p. 232), die dit onderwerp uitvoerig heeft behandeld. Zie
ook Huschke, Mimices et Physionomices, Fragmentum Physiologicum, 1821, p. 21.
Over de dofheid van de ogen, Dr. Piderit, Mimik und Physiognomik, 1867, p.
65.
2. Over de werking van verdriet op de ademhalingsorganen, zie met name Sir C.
Bell, Anatomy of Expression, 3 e edit., 1844, p. 151.