het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[225]
nadenkendheid hfst.ix
Australiërs, Maleiers, Hindoestanen, en Kaffers uit Zuid-Afrika fronsen
als zij in verwarring zijn gebracht. Dobritzhoffer merkt op dat ook
de Guarani’s uit Zuid-Amerika in dergelijke situaties hun voorhoofd
fronsen. 4
Op grond van deze overwegingen mogen we concluderen dat het
fronsen niet de uitdrukking is van eenvoudige nadenkendheid, hoe
diep ook, en evenmin van aandacht, hoe geconcentreerd ook, maar
van iets moeilijks of onaangenaams dat tijdens het nadenken of handelen
optreedt. Diep nadenken kan echter zelden langdurig zonder enige
verstoring plaatsvinden, zodat het over het algemeen gepaard zal gaan
met een frons. Daarom geeft het fronsen, zoals Sir C. Bell opmerkte,
gewoonlijk een uitdrukking van intellectuele kracht aan het gelaat.
Maar om dit effect tot stand te kunnen brengen, moeten de ogen helder
en onverstoorbaar zijn; ook kunnen ze naar beneden zijn gericht,
wat dikwijls gebeurt als men in gedachten is verzonken. Ook in andere
opzichten mag het gelaat niet verstoord zijn, zoals bij iemand die
slechtgehumeurd of weerbarstig is, of bij wie de gevolgen van langdurig
lijden te zien zijn aan de doffe ogen en ingevallen wangen, of die
zijn eten niet lekker vindt, of die het zwaar valt een of andere onbeduidende
handeling uit te voeren, bijvoorbeeld een draad door het
oog van een naald te steken. In deze gevallen is vaak een frons te zien,
maar die zal gepaard gaan met een andere uitdrukking, waardoor
wordt voorkomen dat er enige intellectuele kracht of diepzinnige gedachten
op het gelaat zijn te zien.
We zullen nu gaan onderzoeken hoe het komt dat een frons uitdrukking
geeft aan de gewaarwording van iets moeilijks of onaangenaams,
hetzij in gedachten of tijdens een handeling. Zoals biologen het
nodig achten om de embryologische ontwikkeling van een orgaan op
te sporen om de structuur ervan volledig te kunnen begrijpen, is het
ook bij de expressieve bewegingen raadzaam om zo veel mogelijk een
dergelijke methode te volgen. De vroegste en vrijwel enige uitdrukking
die in de eerste dagen van de babytijd wordt waargenomen en later
veel vaker, wordt tijdens het krijsen getoond. Dat gekrijs wordt,
zowel in het begin als gedurende enige tijd daarna, opgewekt door elke
van streek makende en onplezierige gewaarwording of emotie –
door honger, pijn, woede, jaloezie, angst, enzovoort. Op zulke momenten
worden de spieren rondom de ogen krachtig aangetrokken en
4. History of the Abipones, Eng. vert., vol. ii, p. 59, zoals aangehaald door Lubbock,
Origin of Civilisation, 1870, p. 355.