het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[196]
[197]
gevoelsuitdrukking van verdriet: hfst.vii
neertrekken van de mondhoeken het gelaat een uitdrukking van bedruktheid
of neerslachtigheid geeft, zodat een bijzonder lichte contractie
van deze spieren voldoende is om deze gemoedstoestand te verraden.
Ik wil hier nog een onbeduidende waarneming vermelden, aangezien
deze kan dienen om het onderhavige onderwerp samen te vatten. In
een treincoupé zat ik vrijwel tegenover een oude dame met een vergenoegde,
maar in gedachten verzonken gelaatsuitdrukking. Terwijl ik
naar haar keek, zag ik dat de neertrekkende spieren van haar mondhoeken
zich zeer gering, maar wel duidelijk, gingen samentrekken.
Maar aangezien haar gelaat even vreedzaam bleef, realiseerde ik me
hoe betekenisloos deze contractie was, en hoe makkelijk men misleid
kan worden. Deze gedachte was nauwelijks bij me opgekomen, toen
ik zag dat haar ogen zich vulden met tranen zodat ze bijna overliepen,
en dat haar hele gelaat betrok. Ik twijfelde er nu niet meer aan dat haar
een of andere pijnlijke herinnering, misschien aan een langgeleden
verloren kind, in gedachten was gekomen. Zo dra hierdoor haar sensorium
was geprikkeld, stuurden bepaalde zenuwcellen, door de langdurige
gewoonte, onmiddellijk een signaal naar de ademhalingspieren en
naar de spieren rondom de mond, als voorbereiding op een huilbui.
Maar de opdracht werd ongedaan gemaakt door de wil, of beter door
een later aangeleerde gewoonte, en alle spieren gehoorzaamden, de
depressores anguli oris slechts in geringe mate. De mond ging niet open,
de ademhaling was niet gehaast en er werd geen enkele spier geactiveerd,
behalve de spieren die de mondhoeken naar omlaag trekken.
We kunnen vrijwel zeker zeggen dat, zodra de mond van deze dame
onwillekeurig en onbewust de juiste vorm voor een huilbui had
aangenomen, er enige zenuwwerking via de gebruikelijke kanalen zal
zijn doorgestuurd naar de verschillende ademhalingsspieren, evenals
naar de spieren rond de ogen, maar ook naar het vasomotorische centrum
dat de toevoer van bloed naar de traanklieren regelt. Dit laatste
feit bleek duidelijk uit het feit dat haar ogen zich met tranen vulden, en
dit is te begrijpen, omdat de traanklieren minder door de wil worden
gestuurd dan de gelaatsspieren. Ongetwijfeld bestond er tegelijkertijd
een zekere contractieneiging bij de spieren rond de ogen, als het ware
om deze te beschermen tegen een toevloed van bloed, maar deze contractie
werd volledig tegengegaan en haar voorhoofd bleef ongerimpeld.
Hadden de piramidespieren, de fronsspier en de circulaire oogspieren
even weinig gehoorzaamd aan de wil, zoals bij veel mensen het
geval is, dan zouden die in geringe mate zijn geactiveerd; en in dat ge-