het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[133]
bijzondere gevoelsuitdrukkingen: hfst.v
Apen
Apen van uiteenlopende soorten en geslachten (genera) brengen hun
gevoelens op allerlei verschillende manieren tot uitdrukking. Dit is
een interessant gegeven, omdat het in zekere zin van invloed is op de
vraag of de zogenoemde mensenrassen als afzonderlijke soorten of
varianten ingedeeld zouden moeten worden. Want zoals we in de volgende
hoofdstukken zullen zien, drukken de verschillende mensenrassen
over de hele wereld hun emoties en gewaarwordingen opmerkelijk
uniform uit. Een paar expressieve gebaren van apen zijn om een
andere reden interessant, namelijk omdat ze vrijwel analoog zijn aan
die van mensen.
Genoegen, vreugde en aanhankelijkheid
Het is niet mogelijk, althans met mijn geringe ervaring, om bij apen de
uitingen van genoegen of vreugde te onderscheiden van die van aanhankelijkheid.
Jonge chimpansees maken een soort blaffend geluid als
ze blij zijn bij de terugkeer van iemand aan wie ze zijn gehecht. Bij dit
geluid, door verzorgers een lach genoemd, steken ze hun lippen naar
voren, maar dat doen ze ook bij allerlei andere emoties. Niettemin heb
ik gemerkt dat als de apen tevreden zijn, de vorm van de lippen enigszins
verschilt van de vorm wanneer ze kwaad zijn. Als een jonge chimpansee
wordt gekieteld – vooral de oksels zijn gevoelig voor gekietel,
zoals ook bij onze kinderen het geval is – laat hij een onmiskenbaar
grinnikend of lachend geluid horen, hoewel het lachen soms geluidloos
is. De mondhoeken worden dan naar achteren getrokken, waardoor
de onderste oogleden soms wat rimpelig worden. Dit rimpelen,
dat zo kenmerkend is voor ons eigen lachen, is echter nog duidelijker
te zien bij sommige andere apen. Bij de chimpansee worden de tanden
in de bovenkaak niet ontbloot als ze hun lachende geluiden maken, en
in dat opzicht verschillen ze van ons. Maar hun ogen sprankelen en
worden helderder, zoals de heer W.L. Martin 10 stelt, die vooral hun
gevoelsuitdrukking heeft bestudeerd.
Jonge orang-oetans grijnzen eveneens en maken een grinnikend
geluid als ze worden gekieteld. De heer Martin zegt dat ook hun ogen
helderder worden. Zodra ze ophouden met lachen, kan men een uitdrukking
op hun gezicht zien verschijnen die, zoals de heer Wallace
tegen mij zei, een glimlach genoemd mag worden. Ik heb iets dergelijks
ook bij de chimpansee waargenomen. Dr. Duchenne – en ik kan
10. Natural History of Mammalia, 1841, vol. i, pp. 383, 410.