het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

hfst.xi1 conclusie
dele, door dezelfde beginselen worden verklaard. Mensen hebben gedurende
talloze generaties geprobeerd aan hun vijanden of aan gevaar
te ontsnappen door hals over kop te vluchten, of door met geweld de
strijd aan te gaan. Zulke grote inspanningen hebben ervoor gezorgd
dat het hart sneller ging slaan, de ademhaling gehaaster werd, de borstkas
werd uitgezet en de neusgaten wijder werden. Daar deze inspanningen
vaak tot het uiterste werden voortgezet, zal het uiteindelijke
resultaat totale uitputting, een bleke gelaatskleur, transpiratie en het
trillen of verslappen van alle spieren zijn geweest. En daarom zullen er
nu, bij hevige angstgevoelens, ook al leiden die niet tot enige inspanning,
dankzij de kracht van de erfelijkheid en de associatie dezelfde gevolgen
ontstaan.
Niettemin is het waarschijnlijk dat veel, of de meeste, van de bovenstaande
symptomen van panische angst – bijvoorbeeld het bonken
van het hart, het trillen van de spieren, koud zweet, enzovoort – voor
een groot deel rechtstreeks te wijten zijn aan de verstoorde of onderbroken
overdracht van de zenuwenergie vanuit het hersen- en ruggenmergstelsel
naar de verschillende delen van het lichaam, doordat de
geest er zo sterk bij betrokken is. We mogen ons, los van gewoonte en
associatie, zeker op deze oorzaak richten in gevallen van veranderde
afscheidingen van het darmkanaal of het gebrekkig functioneren van
bepaalde klieren. Wat betreft het onwillekeurig overeind gaan staan
van de haren van dieren, hebben we goede redenen om aan te nemen
dat deze handeling, hoe die ook moge zijn ontstaan, in combinatie
met bepaalde willekeurige bewegingen tot doel heeft er zo schrikwekkend
mogelijk uit te zien tegenover de vijand. En aangezien deze onwillekeurige
en willekeurige handelingen worden uitgevoerd door
dieren die nauw aan de mens zijn verwant, moeten we wel geloven
dat de mens via overerving nog een restant hiervan heeft behouden,
dat nu nutteloos is geworden. Het is zonder meer een opmerkelijk feit
dat de kleine gladde spieren, die de schaarse haren op het vrijwel kale
menselijke lichaam rechtop doen staan, tot de huidige dag bewaard
zijn gebleven, en dat zij nog steeds worden aangespannen bij grote
angst en razernij, dat wil zeggen bij dezelfde emoties die de haren
overeind doen gaan bij de lagere leden van de Orde waartoe de mens
behoort, de Orde der primaten.
[308]
[309]