het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

hfst.x1 hoogmoed
worden verondersteld het te zien, bestaat de neiging de opvallende beweging
van het hoofd tegen te gaan en de vereiste inschatting geheel
met de ogen te doen, die dan ook zeer sterk naar één kant worden getrokken.
Als dus de ogen naar één kant worden gedraaid terwijl het
gelaat niet naar dezelfde kant meedraait, dan krijgen we de natuurlijke
uitdrukking van wat geniepigheid wordt genoemd.”
Van de bovengenoemde gecompliceerde emoties komt hoogmoed
misschien het duidelijkst tot uitdrukking. Een hoogmoedig mens
toont zijn superioriteit over anderen door zijn hoofd en lichaam recht
te houden. Hij is hooghartig (van het Franse ‘haut’) of gewichtig, en
maakt zichzelf zo lang mogelijk, zodat hij in overdrachtelijke zin opgeblazen
of verwaand genoemd kan worden. Men zegt wel eens dat
een mannetjespauw of een kalkoense haan die met opgezette veren en
hoge borst rondstapt, het symbool is van hoogmoed. 13 Een arrogant
mens kijkt op anderen neer en met neergeslagen ogen verwaardigt hij
zich nauwelijks hen te zien. Of hij toont zijn verachting door lichte
bewegingen rond de neusgaten of lippen, zoals al eerder zijn beschreven.
Daarom wordt de spier die de onderlip naar buiten trekt de musculus
superbus genoemd. Op sommige foto’s van patiënten met hoogmoedswaanzin,
mij toegezonden door Dr. Crichton Browne, worden
hoofd en lichaam rechtop gehouden en is de mond stevig gesloten.
Naar ik veronderstel, volgt dit laatste, dat vastbeslotenheid uitdrukt,
uit het feit dat een trots mens zich volkomen zelfverzekerd voelt. De
totale uitdrukking van hoogmoed is direct tegengesteld aan die van
bescheidenheid, zodat hier over deze laatste geestestoestand niets meer
gezegd hoeft te worden.
Hulpeloosheid en onmacht: het ophalen van de schouders
Als iemand wil tonen dat hij iets niet kan of iets wil tegengaan, dan zal
hij in veel gevallen zijn schouders met een snelle beweging optrekken.
Als het gebaar is uitgevoerd, zal hij tegelijkertijd zijn ellebogen naar
binnen buigen, zijn geopende handen omhoog brengen en naar buiten
draaien, terwijl de vingers los van elkaar zijn. Het hoofd wordt
vaak een beetje naar één kant gehouden, de wenkbrauwen zijn opgetrokken,
en dit veroorzaakt rimpels op het voorhoofd. De mond staat
over het algemeen open. Om aan te geven hoe in dat geval de gelaatstrekken
onbewust worden beïnvloed, moet ik vermelden dat, hoewel
13. Gratiolet (De la Phys., p. 351) maakt deze opmerking, en geeft een aantal goede
waarnemingen over het uitdrukken van hoogmoed. Zie Sir C. Bell (Anatomy
of Expression, p. 111) over de werking van de musculus superbus.
[264]