het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

hfst.1 nuttige geassocieerde gewoonten
digheid van de verbeelding en ten dele van – hetzij de gewone of de
tijdelijke – toestand van het zenuwstelsel. Hij die wel eens heeft gelet
op het schrikken van zijn paard, wanneer het vermoeid is of wanneer
het fris is, zal gezien hebben hoe volkomen het verschil is tussen de
vluchtige blik op iets onverwachts, waarbij slechts een kortstondige
aarzeling optreedt over het eventuele gevaar, en de sprong die zo snel
en heftig is dat het dier zich vrijwel onmogelijk op die manier via willekeurige
bewegingen heeft kunnen omdraaien. Het zenuwstelsel van
een goedgevoed en fris paard stuurt zijn opdracht zo snel naar het motorische
systeem dat hij geen tijd krijgt om te beslissen of het gevaar
wel of niet reëel is. Na een heftige schrik, die hem heeft opgewonden
en die het bloed snel door zijn hersens heeft doen stromen, zal hij
makkelijk opnieuw kunnen schrikken; en ik heb gemerkt dat dit ook
voor jonge kinderen geldt.
Een schrikreactie door een plotseling lawaai, waarbij de prikkel via
de gehoorzenuwen wordt overgebracht, gaat bij volwassenen altijd
vergezeld van het knipperen van de oogleden. 13 Ik heb echter waargenomen
dat, hoewel mijn kinderen al van plotselinge geluiden schrokken
toen ze nog geen veertien dagen oud waren, ze zeker niet altijd,
en ik geloof zelfs nooit, met hun ogen knipperden. Blijkbaar betekent
het schrikken van een oudere baby zo iets als het vastgrijpen van een
voorwerp om te voorkomen dat het valt. Ik schudde eens met een kartonnen
doos vlak voor de ogen van een van mijn kinderen, die toen
114 dagen oud was en geen enkele knipperende beweging maakte.
Maar toen ik een paar snoepjes in de doos stopte en die al rammelend
op dezelfde plaats hield, knipperde het kind elke keer hevig met de
ogen en schrok het een beetje. Het was natuurlijk onmogelijk dat de
met veel zorg omringde baby uit ervaring geleerd kon hebben, dat een
ratelend geluid in de buurt van zijn oren betekende dat er gevaar
dreigde. Maar dergelijke ervaring kan gedurende een lange reeks generaties
geleidelijk op een latere leeftijd zijn verworven, en uit hetgeen
we weten van erfelijkheid, is het helemaal niet onwaarschijnlijk
dat een gewoonte bij een nakomeling tot uitdrukking komt op een
vroegere leeftijd dan waarop de ouders die gewoonte voor het eerst
hebben verworven.
Op grond van de voorafgaande opmerkingen lijkt het waarschijnlijk
dat sommige bewegingen die in eerste instantie bewust werden
13. Müller (Elements of Physiology, deel ii, p. 1311) merkt op dat schrikreacties altijd
vergezeld gaan van het sluiten van de oogleden.
[39]