het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[70]
het beginsel van de directe hfst.iii
Een korte beschouwing over de uitwendige tekenen van een aantal
sterke gewaarwordingen en emoties is de beste manier om enig inzicht
te krijgen in de ingewikkelde manier, waarop het hier besproken beginsel
van de directe werking van het geprikkelde zenuwstelsel op het
lichaam, wordt gekoppeld aan het beginsel van nuttige geassocieerde
gewoontebewegingen.
Als dieren ondraaglijke pijn lijden, krimpen ze meestal met allerlei
vreselijke krampen ineen, en de dieren die gewoon zijn hun stemorgaan
te gebruiken, uiten daarbij een doordringend geschreeuw of gekreun.
Vrijwel elke lichaamsspier wordt dan met grote kracht in werking
gesteld. Bij mensen is soms de mond strak gesloten, maar over het
algemeen worden de lippen teruggetrokken, waarbij men de kaken op
elkaar klemt of knarst met de tanden. Er bestaat het gezegde dat er in
de hel wordt ‘geknarsetand’, en zelf heb ik eens duidelijk het geknars
gehoord van de kiezen van een koe die hevige pijn had door een ontsteking
van de ingewanden. Het vrouwtjesnijlpaard in de Londense
dierentuin had veel pijn toen haar jong geboren moest worden. Ze
liep voortdurend in het rond of rolde van de ene zij op de andere, deed
haar bek open en weer dicht en klapperde met haar tanden. 4 Mensen
krijgen een verwilderde blik in de ogen, zoals bij een met afgrijzen
vervulde verbazing, of ze trekken de wenkbrauwen zeer sterk samen.
Het lichaam baadt in het zweet en de druppels lopen langs het gelaat.
Zowel de bloedsomloop als de ademhaling wordt sterk beïnvloed,
waardoor meestal de neusgaten wijder worden en de neusvleugels
gaan trillen en soms de adem wordt vastgehouden tot het bloed in het
paarse gelaat stagneert. Als de pijnaanval heviger wordt en aanhoudt,
veranderen al die tekenen, die dan worden gevolgd door een volledige
uitputting, met flauwvallen of stuiptrekkingen.
Een gevoelige zenuw oefent na een prikkeling een zekere invloed
uit op de zenuwcel van waaruit hij werkt, en deze cel geeft die prikkel
eerst door naar de corresponderende zenuwcel aan de andere kant van
het lichaam, en dan naar boven en naar beneden via de hersen-ruggenmergsvloeistof
naar andere zenuwcellen, in meerdere of mindere mate
afhankelijk van de kracht van de prikkeling, zodat uiteindelijk het hele
zenuwstelsel erbij betrokken is. 5 Deze onwillekeurige overdracht van
4. De heer Bartlett, ‘Notes on the Birth of a Hippopotamus’, Proc. Zoolog. Soc.,
1871, p. 255.
5. Zie over dit onderwerp, Claude Bernard, Tissus Vivants, 1866, pp. 316, 337,
358. Virchow drukt zich ongeveer op dezelfde manier uit in zijn essay Ueber
das Rückenmark (Sammlung/Wissenschaft, Vorträge, 1871, p. 28).