het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

hfst.x hoon en uitdaging
Hoon en uitdaging: het ontbloten van de hoektand aan één kant
De uitdrukking die ik hier wil bespreken, verschilt maar weinig van de
door mij al eerder beschreven uitdrukking, waarbij de lippen worden
teruggetrokken en de voortanden ontbloot. Het verschil is alleen gelegen
in het feit dat de bovenlip zodanig is teruggetrokken dat slechts de
hoektand aan één kant van het gelaat zichtbaar is, terwijl het gelaat zelf
over het algemeen enigszins is opgeheven en halfafgewend is van de
aanstootgevende persoon. De andere tekenen van razernij hoeven niet
aanwezig te zijn. De uitdrukking is nu en dan te zien bij een persoon
die een ander hoont of uitdaagt, zelfs al is er geen sprake van echte
woede, zoals wanneer iemand schertsenderwijs van een of andere misstap
wordt beschuldigd en antwoordt: “Ik leg deze aantijging naast mij
neer.” Deze gelaatsuitdrukking komt niet vaak voor, maar ik heb haar
onmiskenbaar waargenomen bij een dame die door iemand werd
beetgenomen; en Parsons heeft haar al in 1746 beschreven door middel
van een gravure, waarop de ontblote hoektand aan één kant te zien
was. 14 De heer Rejlander vroeg me, zonder dat ik ooit enige toespeling
op dit onderwerp had gemaakt, of ik deze uitdrukking wel eens had
opgemerkt, aangezien hij haar zeer opvallend vond. Hij heeft een dame
voor mij gefotografeerd (Plaat IV, figuur 1), die soms onbedoeld de
hoektand laat zien aan één kant van het gelaat en die dat met ongewone
duidelijkheid ook opzettelijk kan.
De uitdrukking van halfschertsende hoon gaat geleidelijk over in
venijnigheid wanneer, in combinatie met een zwaar gefronst voorhoofd
en een vinnige blik, de hoektand wordt getoond. Een Bengalese
jongen werd in aanwezigheid van de heer Scott beschuldigd van
een of andere wandaad. De beklaagde durfde niet in woorden lucht te
geven aan zijn toorn, die echter duidelijk op zijn gelaat was te zien: het
ene moment aan een uitdagende frons, dan weer aan een echte “hondengrauw”.
Wanneer deze werd getoond, ging aan de kant waar zijn
aanklager stond “de hoek van de lip over zijn oogtand omhoog, die in
dit geval toevallig groot was en uitstak, terwijl zijn voorhoofd sterk gefronst
bleef”. Sir C. Bell stelt 15 dat de acteur Cooke op zeer gedreven
wijze haat tot uitdrukking kon brengen “als hij met een schuine blik
het buitenste deel van zijn bovenlip optrok en een scherpe hoekvormige
tand ontblootte”.
Het ontbloten van de hoektand is het resultaat van een dubbele be-
14. Transact. Philosoph. Soc., Appendix, 1746, p. 65.
15. Anatomy of Expression, p. 136. Sir. C. Bell noemt (p. 131) de spieren die de
hoektanden ontbloten de “grauwspieren”.
[250]
[251]