het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

hfst.ix nadenkendheid
ik geloof dat dit in grote mate het fronsen tijdens de rest van ons leven
kan verklaren. Ik heb herhaaldelijk mijn eigen kinderen vanaf de leeftijd
van minder dan een week tot de leeftijd van twee à drie maanden
geobserveerd en gemerkt dat als een schreeuwbui geleidelijk ontstond,
het eerste teken een contractie van de fronsspieren was. Hierdoor ontstond
een lichte frons, die snel werd gevolgd door de contractie van de
andere spieren rondom de ogen. Als een baby zich akelig of ziek voelt,
zijn er voortdurend – zoals ik in mijn verslagen heb genoteerd – kleine
fronsen te zien die als een schaduw over het gezichtje trekken. Deze
worden meestal, maar niet altijd, vroeg of laat gevolgd door een huilbui.
Ik heb bijvoorbeeld enige tijd een baby van zeven à acht weken
gadegeslagen tijdens het opzuigen van melk die koud en daarom onaangenaam
voor hem was; en de hele tijd was er een kleine frons te
zien. Hieruit ontwikkelde zich geen echte huilbui, hoewel die af en
toe zeer dichtbij was.
Daar kleine kinderen gedurende ontelbare generaties de gewoonte
hebben gehad om bij het begin van elke huil- of krijsbui de wenkbrauwen
samen te trekken, is dit vast geassocieerd geraakt met het allereerste
gevoel van iets verontrustends of onaangenaams. Daarom kan deze
neiging tijdens de volwassenheid onder vergelijkbare omstandigheden
worden voortgezet, ook al zal er dan nooit een huilbui uit ontstaan. In
een vroege levensfase wordt begonnen met het bewust onderdrukken
van het krijsen of schreien, terwijl het fronsen op geen enkele leeftijd
zal worden tegengegaan. Het is misschien interessant om op te merken
dat kinderen die gewend zijn om te huilen, ook makkelijk gaan huilen
bij een voorval dat bij de meeste andere kinderen alleen maar een frons
zou veroorzaken. Evenzo leidt bij bepaalde geestelijk gestoorde patiënten
een geringe geestelijke inspanning, die niet meer dan een lichte
frons veroorzaakt bij iemand die gewend is te fronsen, tot een ongeremde
huilbui. Dat de tijdens de babytijd verkregen gewoonte om de
wenkbrauwen samen te trekken bij het eerste besef van iets verontrustends,
wordt voortgezet gedurende de rest van ons leven, is niet verrassender
dan dat veel andere geassocieerde gewoonten die op een
vroege leeftijd worden verkregen, voor altijd behouden zullen blijven,
zowel bij de mens als bij de lagere dieren. Volwassen katten hebben
bijvoorbeeld nog steeds de gewoonte om, als ze zich behaaglijk en op
hun gemak voelen, beurtelings hun voorpootjes met uitgestoken nagels
naar voren te steken; een gewoonte die zij met een duidelijke bedoeling
hebben uitgevoerd tijdens het zuigen bij de moeder.
Mogelijk is er een andere, geheel verschillende oorzaak die de gewoonte
heeft versterkt om te fronsen als de geest die ergens in verdiept
[226]