het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[235]
nukkigheid hfst.ix
mond wijdopen.” 11 De gorilla zou zijn onderlip zeer sterk kunnen
verlengen. Als derhalve onze halfmenselijke voorouders uit nukkigheid
of boosheid hun lippen op dezelfde manier hebben vooruitgestoken
als de huidige mensapen doen, is het geen abnormaal, maar wel
een merkwaardig feit dat onze kinderen, in een soortgelijke gemoedstoestand,
een spoor van deze uitdrukking vertonen, gepaard gaande
met een zekere neiging tot het uiten van een geluid. Want het is in het
geheel niet ongewoon dat dieren, meer of minder volledig, tijdens
hun vroege jeugd eigenschappen vertonen – en vervolgens weer verliezen
– die hun voorouders oorspronkelijk op volwassen leeftijd bezaten,
en die nog steeds zijn behouden gebleven bij andere, nauw verwante
soorten.
Evenmin is het een abnormaal feit dat de neiging om bij nukkigheid
de lippen vooruit te steken, bij kinderen van primitieve mensen
sterker is dan bij de kinderen van ontwikkelde Europeanen, want de
essentie van de primitiviteit schijnt te bestaan in het vasthouden van
een oertoestand, en dit geldt nu en dan zelfs voor lichamelijke kenmerken.
12 Men kan tegen deze visie over de oorsprong van het tuiten
van de lippen het bezwaar aanvoeren, dat de mensapen eveneens hun
lippen naar voren steken als ze verbaasd zijn, en zelfs als ze min of meer
tevreden zijn, terwijl deze uitdrukking bij ons over het algemeen beperkt
blijft tot een nukkige gemoedstoestand. Maar we zullen in een
later hoofdstuk zien dat bij mensen van verschillende rassen verrassing
soms kan leiden tot een gering vooruitsteken van de lippen, terwijl hevige
verrassing of verbazing vaker wordt getoond door het wijd openen
van de mond. Omdat we bij het glimlachen of lachen onze mondhoeken
terugtrekken, hebben wij, als we tevreden zijn, geen enkele
neiging meer om de lippen vooruit te steken, ook al drukten onze
voorouders op deze wijze hun tevredenheid uit.
Op deze plaats wil ik nog een klein gebaar vermelden dat nukkige
kinderen maken, namelijk ‘het met de nek aankijken’. Dit heeft, naar
mijn mening, een andere betekenis dan het optrekken van beide
schouders. Een boos kind dat op zijn vaders knie zit, trekt de schouder
op die naar de ouder is gekeerd, rukt die dan van hem weg alsof hij een
liefkozing wil vermijden en stoot er daarna mee naar achteren, alsof de
aanval moet worden afgeslagen. Ik heb eens een kind gezien, dat op
zekere afstand van iemand stond, en dat zijn gevoelens uitdrukte door
11. Müller, zoals aangehaald door Huxley, Man’s Place in Nature, 1863, p. 38.
12. Ik heb verscheidene voorbeelden hiervan gegeven in mijn Afstamming van de
mens, vol. i, hoofdstuk ii.