het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[140]
bijzondere gevoelsuitdrukkingen: hfst.v
van de mens, het optrekken en laten zakken van de wenkbrauwen associëren
met bepaalde gemoedstoestanden, veroorzaakt de bijna onophoudelijke
beweging van de wenkbrauwen bij apen een dwaze gelaatsuitdrukking.
Ik heb eens een man gezien die de hinderlijke
gewoonte had voortdurend zijn wenkbrauwen op te trekken zonder
enige daarbij bijbehorende emotie, en dat gaf hem een dwaas uiterlijk.
Hetzelfde geldt voor sommige personen die hun mondhoeken enigszins
naar achteren en naar boven trekken, zoals bij een beginnende
glimlach, hoewel ze op dat ogenblik noch geamuseerd, noch tevreden
zijn.
Een jonge orang-oetan die jaloers werd omdat haar verzorger aandacht
besteedde aan een andere aap, ontblootte haar tanden een beetje
en draaide onder het uiten van een gemelijk geluid, dat klonk als tschschst,
haar rug naar hem toe. Als ze nog iets kwader zijn, steken zowel
orang-oetans als chimpansees hun lippen ver vooruit en maken daarbij
een schel blaffend geluid. Een jonge vrouwtjeschimpansee vertoonde,
tijdens een woede-uitbarsting, een merkwaardige gelijkenis met een
kind in een dergelijke toestand. Ze krijste luidkeels met open mond,
waarbij ze haar lippen zo ver terugtrok dat de tanden volledig ontbloot
waren. Ze sloeg wild met haar armen in het rond en vouwde ze soms
boven haar hoofd ineen. Ze rolde over de grond, soms op de rug, soms
op de buik, en beet naar alles wat binnen haar bereik was. Men heeft
een jonge gibbon (Hylobatus syndactylus) beschreven 16 die zich tijdens
een woede-uitbarsting op vrijwel gelijke wijze gedroeg.
De lippen van jonge orang-oetans en chimpansees worden in verschillende
situaties vooruitgestoken, soms in verwonderlijke mate. Zij
doen dit niet alleen wanneer ze enigszins boos, nukkig of teleurgesteld
zijn, maar eveneens wanneer ze van iets schrikken – bijvoorbeeld als
ze een schildpad zien 17 – en wanneer ze tevreden zijn. Maar noch de
mate van het vooruitsteken, noch de vorm van de mond is, naar ik
meen, in al die gevallen gelijk, en ook de geluiden die daarbij worden
uitgestoten zijn verschillend. De hier afgebeelde tekening stelt een
chimpansee voor die pruilt, omdat men haar de sinaasappel die ze had
gekregen, weer had afgepakt. Bij pruilende kinderen kunnen we een
vergelijkbaar uitsteken of tuiten van de lippen zien, hoewel in veel geringere
mate.
Vele jaren geleden zette ik in de Londense dierentuin een spiegel
16. G. Bennett, Wanderings in New South Wales, enz., vol. ii, 1834, p. 153.
17. W.C. Martin, Nat. Hist. of Mamm. Animals, 1841, p. 405.