het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

voorwoord bij de nederlandstalige editie
het cultureel determinisme en het sociaal constructivisme was de vastgeroeste
overtuiging ontstaan dat niet de natuur, maar de cultuur als de
belangrijkste (of zelfs enige) bepalende factor van menselijk gedrag
moet worden beschouwd. Een psycholoog als John Watson, de
grondlegger van het behaviorisme, meende dat een beroep op de biologie,
de evolutie of op erfelijkheid totaal irrelevant was bij het verklaren
van menselijk sociaal gedrag. Het behaviorisme leerde juist dat
menselijk gedrag, door middel van conditionering, geheel en al plooibaar
is en dat mensen geen gemeenschappelijke kern van gedragingen
en emoties delen. De mens zou zich van zijn biologische wortels hebben
losgemaakt en een puur cultureel wezen zijn geworden. En aangezien
culturen van plaats tot plaats en van tijd tot tijd kunnen verschillen,
kon het idee van een vermeende ‘universele menselijke
natuur’ gerust als een achterhaalde mythe terzijde worden geschoven.
Antropologen zoals Margaret Mead deden daar nog een schepje
bovenop. Ook in Meads invloedrijke etnografische studies werd steevast
de conclusie geponeerd dat de mens een cultureel wezen is en dat
kennis van de biologie en erfelijkheid absoluut niet vereist is voor het
verrichten van antropologisch onderzoek. Net als Watson achtte Mead
de rol van de biologie totaal irrelevant, ook bij het bestuderen van
menselijke emoties. Gevoelens en de gelaatsuitdrukkingen die ermee
gepaard gaan, zouden volgens Mead geheel cultureel zijn bepaald en
dus van plek tot plek kunnen verschillen. Een bepaalde gelaatsuitdrukking,
bijvoorbeeld een glimlach, zou in de ene cultuur plezier kunnen
uitdrukken, in een andere droefheid, en in weer een andere kwaadheid.
In sommige culturen zou de glimlach misschien niets hoeven te
betekenen of zelfs helemaal niet voorkomen! Emoties werden gezien
als louter culturele artefacten, sociale constructies die niets met onze
biologie hebben te maken. Een beroep op een universele menselijke
natuur vond Mead daarom niet alleen onnodig, maar ook volstrekt
onjuist.
In dit debat over nature versus nurture, ofwel de vraag of het aanleg is
of de omgeving die maakt wie we zijn en hoe we ons gedragen, lag het
zwaartepunt in de twintigste eeuw daarom lange tijd op de nurture-zijde.
Niet de aanleg, onze genetische en biologische constitutie, maar de
omgeving bepaalt hoe wij ons gedragen en hoe wij ons ontwikkelen.
Pas in de jaren tachtig van de vorige eeuw voltrok zich een omslag in
dat debat, ongetwijfeld door toedoen van de grote doorbraken in de
moleculaire biologie en de genetica, en moesten menswetenschappers
schoorvoetend toegeven dat de biologie en de erfelijkheid blijkbaar
toch een veel belangrijkere rol spelen dan tot dan toe werd gedacht.