het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

hfst.ix nukkigheid
tuiten de lippen als ze verlegen zijn, maar dan kunnen ze moeilijk nukkig
worden genoemd.
Uit inlichtingen die ik in verscheidene grote gezinnen heb ingewonnen,
schijnt het tuiten van de lippen niet erg gebruikelijk te zijn
bij Europese kinderen. Het komt echter over de hele wereld voor, en
bij de meeste primitieve rassen moet het zowel gebruikelijk als zeer
opvallend zijn, want het heeft de aandacht van een groot aantal waarnemers
getrokken. Het is in acht verschillende districten in Australië
gezien, en een van mijn informanten merkte op hoe sterk de lippen
van kinderen in dat geval vooruit worden gestoken. Twee waarnemers
hebben het tuiten van de lippen bij kinderen van Hindoestanen
gezien; drie bij kinderen van Kaffers en Fingo’s in Zuid-Afrika, en bij
de Hottentotten; en twee bij kinderen van wilde indianen in Noord-
Amerika. Het tuiten van de lippen is ook waargenomen bij Chinezen,
Abessijnen, Maleiers op Malakka, en de Dajaks op Borneo, en
dikwijls bij de Nieuw-Zeelanders. De heer Mansel Weale deelde me
mee dat hij het ver vooruitsteken van de lippen niet alleen heeft waargenomen
bij de Kaffer-kinderen, maar ook bij de volwassenen van
beide seksen wanneer ze nukkig waren. Verder heeft de heer Stack
soms bij de mannen, en zeer regelmatig bij de vrouwen in Nieuw-
Zeeland hetzelfde gezien. Een spoor van deze uitdrukking kan nu en
dan zelfs bij volwassen Europeanen worden bespeurd.
In het grootste deel van de wereld is dus het vooruitsteken van de
lippen, met name bij jonge kinderen, kenmerkend voor nukkigheid.
Deze beweging is kennelijk het gevolg van het handhaven van een
oergewoonte, die vooral tijdens de jeugd tot uitdrukking komt, of
van een incidentele terugval tot die gewoonte. Zoals in een vorig
hoofdstuk is beschreven, steken jonge orang-oetans en chimpansees
hun lippen in een opvallende mate vooruit als ze ontevreden, een
beetje boos of nukkig zijn. Ze doen dat ook als ze verbaasd of een
beetje bang zijn, en zelfs als ze min of meer tevreden zijn. Hun lippen
staan duidelijk naar voren om de verschillende geluiden te kunnen
maken die bij deze gemoedstoestanden horen, en ik heb bij
chimpansees waargenomen dat er weinig verschil is in de vorm van
de mond, of ze nu een kreet van genoegen of van woede slaken. Zodra
deze dieren razend worden, verandert de vorm echter volkomen
en worden de tanden ontbloot. Men zegt dat een volwassen orangoetan
die gewond is, “een opvallende kreet [uitstoot] die in het begin
uit hoge tonen bestaat en na verloop van tijd overgaat in een lage
brul. Terwijl hij de hoge tonen maakt, steekt hij zijn lippen uit tot
een soort trechter, maar bij het uiten van de lage tonen houdt hij zijn
[234]