het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[246]
[247]
woede hfst.x
Dr. Maudsley vraagt, na een nauwkeurige uiteenzetting van verscheidene
vreemde dierlijke trekken bij idioten, of deze niet zijn toe te
schrijven aan het opnieuw verschijnen van primitieve instincten –
“een zwakke echo uit een grijs verleden, die blijk geeft van een verwantschap
waaraan de mens bijna is ontgroeid”. Hij voegt er nog aan
toe dat, aangezien menselijke hersenen tijdens hun ontwikkeling dezelfde
stadia doorlopen als de hersenen van de lagere gewervelde dieren,
en aangezien de hersenen van een idioot in een toestand van stilstand
verkeren, we mogen aannemen dat zij “hun primitiefste functies
kenbaar zullen maken, en geen hogere functies”. Dr. Maudsley meent
dat dit standpunt ook uitgebreid kan worden naar de gedegenereerde
hersenen bij bepaalde geestelijk gestoorde patiënten. Hij vraagt zich af
waar “het woeste gegrom, de neiging tot vernietiging, de obscene taal,
het wilde gebrul en de ergerlijke gewoonten van sommige krankzinnigen
vandaan komen. Waarom zou een menselijk wezen dat van zijn
redelijkheid is beroofd, ooit zo’n bruut karakter krijgen, zoals bij sommigen
het geval is, als hij die brute aard niet al in zich had?” 12 Deze
vraag moet, zo lijkt het, bevestigend beantwoord worden.
Woede en verontwaardiging
Deze gemoedstoestanden verschillen van razernij alleen in de mate
waarin zij geuit worden, terwijl hun karakteristieke symptomen niet
duidelijk van elkaar te onderscheiden zijn. Bij matige woede neemt de
hartwerking een beetje toe, is de huidskleur wat roder en worden de
ogen helder. De ademhaling is eveneens een beetje versneld, en daar
alle spieren die voor deze functie nodig zijn, met elkaar samenwerken,
zijn de neusvleugels enigszins opgetrokken om een vrije luchttoevoer
mogelijk te maken. Dit nu is een zeer kenmerkend teken van verontwaardiging.
De mond is gewoonlijk stevig gesloten en er is bijna altijd
een frons op het voorhoofd aanwezig. In plaats van de uitzinnige gebaren
van extreme razernij neemt een verontwaardigd persoon direct
een houding aan alsof hij klaar staat om zijn vijand, die hij mogelijkerwijs
eerst uitdagend van top tot teen zal opnemen, te gaan aanvallen of
te slaan. Hij houdt zijn hoofd rechtop en zijn borstkas uitgezet, en hij
plant zijn voeten stevig op de grond. Hij houdt zijn armen in verschillende
standen, met één of met beide ellebogen gebogen, of hij laat ze
stijf neerhangen. Europeanen hebben gewoonlijk de vuisten gebald. 13
12. Body and Mind, 1870, pp. 51-3.
13. Le Brun zegt in zijn beroemde Conférence sur l’Expression (La Physionomie, door
Lavater, uitgave 1820, vol. ix, p. 268) dat woede wordt uitgedrukt door het