het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[40]
het beginsel van hfst.1
uitgevoerd, door gewoonte en associatie zijn veranderd in reflexbewegingen
en nu zo volledig vastgelegd en erfelijk zijn dat ze ook worden
uitgevoerd als het helemaal niet nodig is 14 , steeds wanneer dezelfde
omstandigheden zich voordoen als waarin ze oorspronkelijk door
middel van onze wil werden opgeroepen. In zulke gevallen worden de
motorische cellen door de sensorische cellen geprikkeld, zonder dat
eerst contact wordt gelegd met de cellen waarvan ons bewustzijn en
onze wil afhankelijk zijn. Het is aannemelijk dat niezen en hoesten
oorspronkelijk zijn aangeleerd door de gewoonte om zo heftig mogelijk
iets irriterends uit de gevoelige luchtwegen te verdrijven. De tijd
is, wat dat betreft, lang genoeg geweest om deze gewoonten aangeboren
te maken of te veranderen in reflexbewegingen, want ze komen
bij de meeste of alle hogere viervoeters voor en moeten daarom al in
een ver verleden voor het eerst zijn verworven. Waarom het schrapen
van de keel geen reflex is en door onze kinderen moet worden aangeleerd,
kan ik niet zeggen, maar het is wel te begrijpen waarom het
snuiten van de neus in een zakdoek aangeleerd moet worden.
Men kan er nauwelijks aan twijfelen dat de goed gecoördineerde
bewegingen die een onthoofde kikker uitvoert als hij een druppel zuur
of iets anders van zijn dij veegt, in het begin niet opzettelijk werden
uitgevoerd, waarna ze door de langdurige gewoonte makkelijker zijn
geworden, zodat ze ten slotte onbewust, of onafhankelijk van de hersenen,
konden worden uitgevoerd.
Zo ook lijkt het waarschijnlijk dat de schrikreactie in het begin is
aangeleerd door de gewoonte zo snel mogelijk opzij te springen bij gevaar,
steeds wanneer een van onze zintuigen ons daartoe een waarschuwing
gaf. Het schrikken gaat, zoals we hebben gezien, vergezeld
van geknipper van de oogleden ter bescherming van de teerste en gevoeligste
lichaamsorganen, en verder gaat het, volgens mij, altijd samen
met een plotselinge en krachtige inademing, wat een gewone
voorbereiding is voor elke hevige inspanning. Maar als een mens of
een paard schrikt, klopt zijn hart onstuimig tegen zijn ribben, en in dit
geval kan met zekerheid worden gezegd dat het gaat om een orgaan
dat nooit onderworpen is geweest aan de wil, maar dat deel uitmaakt
van de algemene reflexbewegingen van het lichaam. Hierop kom ik in
een volgende hoofdstuk terug.
14. Dr. Maudsley stelt (Body and Mind, p. 10) dat “reflexbewegingen die gewoonlijk
een nuttige uitwerking hebben, door de veranderde omstandigheden veel
onheil kunnen aanrichten bij ziekte, en dat ze zelfs de oorzaak kunnen zijn
van hevig lijden en van een zeer pijnlijke dood”.