het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[359]
slotopmerkingen hfst.xiv
aanname is krachtig aangevochten door de heer Lemoine. 2 Apen leren
niet alleen snel de intonaties van de stem van hun eigenaar te onderscheiden,
maar ook de gelaatsuitdrukking, zo werd mij door een
nauwgezette waarnemer verzekerd. 3 Honden kennen goed het verschil
tussen liefdevolle en dreigende gebaren of intonaties, en bovendien
schijnen ze een medelijdende toon te herkennen. Maar voorzover
ik na herhaalde onderzoekingen heb kunnen vaststellen, begrijpen
ze geen enkele beweging die beperkt blijft tot het gelaat, met uitzondering
van de glimlach of de lach, die ze in sommige gevallen schijnen
te herkennen. Deze beperkte hoeveelheid kennis is waarschijnlijk zowel
door apen als door honden verkregen door de associatie van een
ruwe of vriendelijke behandeling met onze manier van optreden; en
die kennis is zeker niet instinctief. Ongetwijfeld zullen kinderen al
vroeg de expressieve bewegingen van hun ouders leren, op dezelfde
manier als dieren die van de mens leren. Bovendien weet een kind dat
huilt of lacht doorgaans wat het doet en wat het voelt, zodat een beetje
gezond verstand het zou kunnen duidelijk maken wat huilen of lachen
bij anderen betekent. Maar de vraag is: verkrijgen onze kinderen
hun kennis over het uitdrukken van gevoelens alleen door ervaring,
met hulp van de kracht van associatie en verstand?
Daar de meeste expressieve bewegingen geleidelijk zullen zijn verworven,
en later instinctief zijn geworden, schijnt er a priori een zekere
mogelijkheid te bestaan dat eveneens de herkenning ervan instinctief
is geworden. Het is althans niet moeilijker om dit te geloven, dan
om te erkennen dat een vrouwelijke viervoeter die voor het eerst jongen
krijgt, de noodkreten van haar kroost kent, of om te erkennen dat
veel dieren instinctief hun vijanden herkennen en vrezen. En redelijkerwijs
kan er over beide beweringen geen twijfel bestaan. Het valt
echter bijzonder moeilijk te bewijzen dat onze kinderen elke gevoels -
uitdrukking instinctief herkennen. Ik heb hierop gelet bij mijn eerste
kind, dat niets had kunnen leren van de aanwezigheid van andere kinderen;
en ik ben er zeker van dat hij een glimlach kon begrijpen, en dat
hij zich daarbij prettig voelde, omdat hij antwoordde met een glimlach,
terwijl hij veel te jong was om wat dan ook door ervaring geleerd
te hebben. Toen dit kind ongeveer vier maanden oud was, maakte ik
in zijn aanwezigheid allerlei vreemde geluiden en grimassen en probeerde
daarbij boos te kijken; maar de niet zo harde geluiden en de
2. La Physionomie et la Parole, 1865, pp. 103, 118.
3. Rengger, Naturgeschichte der Säugethiere von Paraguay, 1830, p. 55.