het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

hfst.vii neergetrokken mondhoeken
Als kinderen krijsen, trekken zij de spieren rond hun ogen stevig
aan, waardoor de bovenlip wordt opgetrokken. En omdat ze hun
mond wijdopen moeten houden, worden eveneens de neertrekkende
spieren die naar de mondhoeken lopen, krachtig geactiveerd. Dit veroorzaakt
over het algemeen, hoewel niet steeds, een geringe hoekvormige
kromming aan beide zijden van de onderlip, vlakbij de mondhoeken.
Als gevolg van deze inwerking op de boven- en onderlip
neemt de mond een vierkante stand aan. De contractie van de neertrekkende
spier is het beste te zien bij kinderen die niet al te hard krijsen,
en juist in het bijzonder voordat ze ermee beginnen of ermee
stoppen. Hun gezichtjes krijgen dan een uitzonderlijk meelijwekkende
uitdrukking, zoals ik regelmatig bij mijn eigen baby’s heb waargenomen
toen ze ongeveer zes weken tot twee à drie maanden oud waren.
Soms, als ze zich verzetten tegen een huilbui, is de vorm van de
mond zo overdreven gekromd dat deze eruitziet als een hoefijzer. In
zo’n geval lijkt de uitdrukking van ellende een potsierlijke imitatie.
De verklaring voor de contractie van deze spier onder invloed van
bedruktheid of neerslachtigheid volgt duidelijk uit dezelfde algemene
beginselen als in het geval van de schuine stand van de wenkbrauwen.
Dr. Duchenne vertelde me dat hij, op basis van nu al jaren durende
waarnemingen, heeft geconcludeerd dat dit een van de gelaatsspieren
is die het minst wordt beheerst door de wil. Dit feit kan inderdaad
worden afgeleid uit hetgeen zojuist is gezegd met betrekking tot jonge
kinderen die aarzelend beginnen te huilen, of die proberen ermee te
stoppen, want op zo’n moment beheersen ze de andere gelaatsspieren
meestal op doeltreffender wijze dan de neertrekkende spieren van de
mondhoeken. Twee uitstekende waarnemers, waaronder een arts, die
geen vooropgezette mening over dit onderwerp hadden, keken voor
mij zorgvuldig naar enkele oudere kinderen en vrouwen die, hoewel
ze probeerden zich ertegen te verzetten, toch geleidelijk het punt bereikten
in tranen uit te barsten. Beide waarnemers waren er zeker van
dat de neertrekkende spieren eerder in werking traden dan welke andere
spier ook. Aangezien de neertrekkende spieren generaties lang
tijdens de babytijd krachtig in werking zijn gebracht, zal de zenuwenergie
volgens het beginsel van de langdurig geassocieerde gewoonte,
zowel naar deze spieren als naar verscheidene andere gelaatsspieren
vloeien, zelfs wanneer men op latere leeftijd slechts een gering gevoel
van verdriet ervaart. Maar omdat de neertrekkende spieren in iets
mindere mate dan de meeste andere spieren worden beheerst door de
wil, mogen we verwachten dat zij meestal licht worden aangespannen,
terwijl de anderen passief blijven. Het is opmerkelijk hoe een gering
[195]