het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

hfst.x woede
zijn leven in het allergrootste gevaar verkeert, maar die zeer graag wil
dat het gespaard zal blijven, toch – zoals Lodewijk xvi toen hij werd
omringd door een woedende menigte – uitroepen: “Ben ik bang?
Voel mijn pols.” Een mens kan een ander dus intens haten, maar zolang
zijn lichamelijke toestand niet is aangedaan, kan men niet zeggen
dat hij razend is.
Razernij
Ik heb in het derde hoofdstuk al de gelegenheid gehad om deze emotie
te behandelen, toen ik de directe invloed van het geprikkelde sensorium
op het lichaam, in combinatie met de gevolgen van uit gewoonte
geassocieerde handelingen, heb besproken. Razernij toont
zich op een uiterst gevarieerde wijze. Het hart en de bloedsomloop
zijn altijd aangedaan; het gelaat wordt rood of paars, en de aderen van
het voorhoofd en de nek zetten uit. Het rood worden van de huid is
ook bij de koperkleurige indianen in Zuid-Amerika 2 waargenomen,
en zelfs, naar men zegt, bij negers, op de witte littekens van oude wonden.
3 Apen worden ook rood bij hevige emoties. Bij een van mijn
kinderen, toen nog geen vier maanden oud, heb ik herhaaldelijk waargenomen
dat het eerste symptoom van een naderende woede-uitbarsting
een snellere bloedtoevoer naar zijn kale schedel was. Aan de andere
kant wordt bij hevige razernij de hartwerking soms zo sterk
vertraagd dat het gelaat bleek of asgrauw wordt 4 , en veel mensen met
een hartkwaal zijn onder invloed van deze sterke emotie ter plekke
bezweken.
De ademhaling wordt op dezelfde manier beïnvloed; de borstkas
gaat op en neer, en de wijdgeopende neusgaten trillen. 5 Zoals Tenny-
2. Rengger, Naturgesch. der Säugethiere von Paraguay, 1830, p. 3.
3. Sir C. Bell, Anatomy of Expression, p. 96. Anderzijds spreekt Dr. Burgess
(Physiology of Blushing, 1839, p. 31) over het rood worden van een litteken bij
een negerin alsof het eigenlijk een blos was.
4. Moreau en Gratiolet hebben de kleur van het gelaat onder invloed van hevige
gemoedsuitbarstingen besproken: zie de uitgave uit 1820 van Lavater, vol. iv,
pp. 282 and 300; en Gratiolet, De la Physionomie, p. 345.
5. Sir C. Bell (Anatomy of Expression, p. 91, p. 107) heeft dit onderwerp uitgebreid
besproken. Moreau (in de uitgave uit 1820 van La Physionomie, door G.
Lavater, vol. iv, p. 237) merkt op, en ter bevestiging citeert hij Portal, dat astmatische
patiënten neusgaten krijgen die altijd wijd openstaan, als gevolg van
de gewoonte om de opheffende spieren van de neusvleugels aan te spannen.
De verklaring van Dr. Piderit (Mimik und Physiognomik, p. 82) over het uitzet-
[240]