het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[334]
Morele oorzaken: schuldgevoel
In het geval van blozen om zuiver morele redenen hebben we te maken
met hetzelfde grondbeginsel als hiervoor, namelijk het belang
hechten aan de mening van anderen. Het is niet het geweten dat een
blos doet ontstaan, want iemand kan zonder te blozen oprecht spijt
hebben van een kleine misstap die hij in eenzaamheid heeft begaan, of
last hebben van diepe wroeging over een niet-opgehelderde misdaad.
“Ik bloos in aanwezigheid van mijn aanklagers”, zei Dr. Burgess. 30 Het
is niet het gevoel van schuld dat het gelaat rood doet aanlopen, maar de
gedachte dat anderen denken of weten dat wij schuldig zijn. We kunnen
ons na het vertellen van een leugentje diep beschaamd voelen
zonder te blozen, maar als we vermoeden dat dit wordt ontdekt, blozen
we onmiddellijk, vooral als het wordt ontdekt door iemand die
wij respecteren.
Anderzijds kan iemand ervan overtuigd zijn dat God getuige is van
al zijn handelingen en kan hij zich van een of andere misstap bewust
zijn, zonder dat dit, volgens de mening van een dame die zeer vaak
bloost, een blos zal opwekken. De verklaring voor dit verschil tussen
de kennis die God of die een mens van onze handelingen heeft, is, naar
ik aanneem, gelegen in het feit dat in wezen de afkeuring van immoreel
gedrag bij de mens enigszins verwant is aan zijn geringschatting
van het eigen uiterlijk, zodat ze door associatie leiden tot dezelfde gevolgen,
terwijl de afkeuring van God een dergelijke associatie niet tot
stand brengt.
Menigeen zal intens hebben gebloosd na beschuldigd te zijn van
een of ander misdrijf, ook al was hij volkomen onschuldig. Zelfs de
gedachte dat anderen denken dat wij een onvriendelijke of domme
opmerking hebben gemaakt, is, zo vertelde de hiervoor genoemde dame
mij, ruimschoots voldoende om een blos te veroorzaken, ook al
weten we in zo’n geval dat we geheel verkeerd zijn begrepen. Een optreden
kan verdienstelijk of onbeduidend zijn, toch zal een gevoelig
persoon blozen als hij vermoedt dat anderen daar anders over denken.
Zo kan bijvoorbeeld een dame, wanneer zij alleen is, geld aan een bedelaar
geven zonder een spoor van een blos. Maar als er anderen aanwezig
zijn, en zij zich afvraagt of die dit goedkeuren, of vermoedt dat
zij denken dat zij zich aanstelt, dan zal zij blozen. Dat zal ook het geval
zijn als zij aanbiedt om de financiële nood van een dame van goede
huize te verlichten, vooral wanneer zij haar vroeger in betere omstan-
30. Ibid., p. 50.
blozen hfst.xii1