het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

hfst.vi schreien
le. Het is “een feit dat krachtige uitademingspogingen bij hevig hoesten
of braken, en vooral bij niezen, soms scheurtjes doen ontstaan in
de kleine (uitwendige) bloedvaten” van het oog. 17 Ten aanzien van de
inwendige vaten heeft Dr. Gunning onlangs een geval van exoftalmie
(het uitpuilen van de oogbal) beschreven als gevolg van kinkhoest, wat
naar zijn mening veroorzaakt werd door het scheuren van diepergelegen
vaten; en er is nog een ander, gelijksoortig geval beschreven. Een
eenvoudig gevoel van onbehagen zou echter mogelijk ook al voldoende
kunnen zijn voor het uitvoeren van de door associatie ontstane
gewoonte om de oogbal te beschermen door contractie van de omringende
spieren. Zelfs de verwachting of de kans op verwonding is
misschien al voldoende, zoals een voorwerp dat te dicht in de buurt
van het oog komt, een onbewuste knippering van de oogleden oproept.
We mogen daarom uit de waarnemingen van Sir C. Bell en,
meer in het bijzonder, uit de nauwkeurige onderzoekingen van Professor
Donders voorzichtig concluderen dat het krachtig sluiten van de
oogleden door krijsende kinderen een betekenisvol en zeer nuttig gebaar
is.
We hebben al gezien dat contractie van de circulaire oogspieren
leidt tot het optrekken van de bovenlip en derhalve, als de mond wijdgeopend
blijft, tot het zakken van de mondhoeken door de contractie
van de neertrekkende spieren. De vorming van de neus-lipplooi op de
wangen is ook het gevolg van het optrekken van de bovenlip. Dus alle
belangrijke expressieve bewegingen van het gelaat tijdens het huilen
ontstaan duidelijk door de contractie van de spieren rondom de ogen.
We zullen ook zien dat het plengen van tranen afhankelijk is van, of
ten minste enig verband heeft met, de contractie van diezelfde spieren.
Bij een aantal van de hiervoor genoemde gevallen, vooral bij het
niezen en hoesten, is het mogelijk dat de contractie van de ringspieren
ook nog dient om de ogen te beschermen tegen een al te hevige schok
of trilling. Ik denk dat dit juist is, omdat honden en katten altijd hun
ogen sluiten bij het knauwen op harde botten, en ten minste soms bij
het niezen, hoewel honden dit niet doen als ze hard blaffen. De heer
Sutton heeft voor mij een jonge orang-oetan en een jonge chimpansee
nauwgezet geobserveerd, en hij ontdekte dat beide altijd hun ogen
sloten bij het niezen en hoesten, maar niet als ze hevig krijsten. Ik heb
aan een aap van de Amerikaanse tak, een kapucijnaap, een heel klein
beetje snuifpoeder gegeven; het dier sloot zijn ogen tijdens het niezen,
17. Donders, ibid., p. 36.
[163]