het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

hfst.xiv en samenvatting
ten, geven niet op deze wijze uitdrukking aan een woeste gemoedstoestand.
We mogen het zeer waarschijnlijk achten dat wij, mensen,
de gewoonte om de spieren rondom onze ogen samen te trekken als
we zachtjes huilen – dat wil zeggen zonder het slaken van luide kreten
– hebben verworven omdat onze voorouders, met name in de babytijd,
bij het krijsen een onplezierig gevoel in hun ogen hebben ervaren.
Anderzijds zijn enkele zeer expressieve bewegingen ontstaan uit
pogingen om andere expressieve bewegingen te doen stoppen of te
voorkomen. Zo zijn de schuine stand van de wenkbrauwen en het
neertrekken van de mondhoeken het gevolg van de poging het opkomen
van een krijsbui te voorkomen, of die te stoppen nadat hij is begonnen.
In dit geval is het duidelijk dat het bewustzijn en de wil in het
begin een rol moeten hebben gespeeld, hoewel wij ons in deze of vergelijkbare
gevallen even weinig bewust zijn van de spieren die in werking
worden gesteld als bij het uitvoeren van gewone willekeurige bewegingen.
Wat betreft de expressieve bewegingen die zijn toe te schrijven aan
het beginsel van antithese, is het duidelijk dat de wil tussen beide is gekomen,
zij het op een bescheiden en indirecte manier. Dit geldt ook
voor de bewegingen die onder ons derde beginsel vallen. Deze zijn, in
zoverre ze zijn beïnvloed door het gemakkelijk stromen van zenuwenergie
door de gebruikelijke kanalen, door vroegere en herhaalde
wilsinspanningen bepaald. De gevolgen die indirect voortvloeien uit
deze tussenkomst, worden dankzij de kracht van de gewoonte en de
associatie vaak op een ingewikkelde manier vermengd met de gevolgen
die direct voortkomen uit de stimulering van het hersen-ruggenmergstelsel.
Dit schijnt het geval te zijn bij de verhoogde hartwerking
onder invloed van een sterke emotie. Als een dier zijn haren overeind
zet, een dreigende houding aanneemt en woeste geluiden maakt om
een vijand angst in te boezemen, dan zien we een merkwaardige combinatie
van bewegingen die oorspronkelijk willekeurig waren, met
bewegingen die onwillekeurig zijn. Het is echter mogelijk dat zelfs
zuiver onwillekeurige handelingen, zoals het overeind zetten van de
haren, invloed hebben ondergaan van de mysterieuze kracht van de
wil.
Sommige expressieve bewegingen kunnen spontaan zijn ontstaan,
door de associatie met bepaalde gemoedstoestanden, zoals de eerdergenoemde
vreemde gewoonten, en daarna erfelijk zijn geworden.
Maar ik heb geen enkel bewijs gevonden dat deze visie waarschijnlijk
maakt.
Het vermogen tot communicatie tussen leden van dezelfde stam
[355]