het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[288]
verbazing hfst.xi1
gedaan, werd ik me bewust van deze handeling. Ik wachtte toen
zonder een woord te zeggen, om te zien of mijn kinderen het gebaar
hadden begrepen. Terwijl ze naar me toe kwamen rennen, riepen ze:
“We zagen dat je verbaasd naar ons keek.” Omdat ik verzuimd heb
over dit gebaar vragen te stellen, weet ik niet of het bij de verschillende
mensenrassen gewoon is. Dat het aangeboren of natuurlijk is,
kan worden afgeleid uit het feit dat Laura Bridgman “haar armen
spreidt en haar handen met uitgestrekte vingers omhoogsteekt” als
ze verwonderd is 11 ; in aanmerking nemende dat het gevoel van verrassing
over het algemeen kort duurt, is het niet waarschijnlijk dat zij
het gebaar heeft geleerd door middel van haar goede tastzin.
Huschke beschrijft 12 een enigszins verschillend maar toch verwant
gebaar, dat naar hij zegt door verbaasde personen wordt getoond. Ze
blijven rechtop staan, met gelaatstrekken zoals eerder zijn genoemd,
maar met rechte, achterwaarts gestoken armen, terwijl de gestrekte
vingers los van elkaar zijn. Zelf heb ik dit gebaar nooit gezien, maar
Huschke heeft waarschijnlijk gelijk, want toen een vriend van mij een
andere man vroeg hoe hij grote verbazing zou uitdrukken, nam hij direct
deze houding aan.
Ik geloof dat deze gebaren te verklaren zijn met het beginsel van
antithese. We hebben gezien dat iemand die verontwaardigd is, zijn
hoofd omhooghoudt, zijn schouders recht, zijn ellebogen naar buiten
draait, vaak een vuist maakt, fronst en zijn mond sluit, terwijl de houding
van een hulpeloos persoon in elk opzicht tegengesteld is. Nu zal
iemand in een normale gemoedstoestand, die niets doet en aan niets
speciaals denkt, gewoonlijk zijn armen losjes naast zijn lichaam laten
hangen, met enigszins samengeknepen handen en de vingers dicht bij
elkaar. Daarom zijn bewegingen zoals het plotseling opheffen van de
armen – hetzij de hele armen of alleen de voorarmen – het strekken
van de handpalmen en het spreiden van de vingers, evenals het strekken
van de armen en die met gespreide vingers achterwaarts brengen,
volledig tegengesteld aan de bewegingen die in een onaangedane gemoedstoestand
worden getoond; en daarom worden ze dan ook onbewust
uitgevoerd door iemand die verbaasd is. Men heeft ook vaak de
11. Lieber, ‘On the Vocal Sounds’, enz., ibid., p. 7.
12. Huschke, Mimices et Physiognomices, 1821, p. 18. Gratiolet (De la Phys., p. 255)
geeft de afbeelding van een man in deze houding, die echter, naar mijn mening,
vrees in combinatie met verbazing uitdrukt. Ook Le Brun (Lavater, vol.
ix, p. 299) wijst op het feit dat de handen van een verbaasd persoon geopend
zijn.