het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[90]
manieren waarop dieren hfst.iv
‘expressie’ omvat een aantal duistere punten die, in zoverre ik op de
hoogte ben, tot nu toe onopgeloste mysteriën zijn. Tot op zekere
hoogte echter moet elke wet die geldig is bevonden voor het uitdrukken
van emoties door middel van eenvoudige geluiden, ook toepasbaar
zijn op de meer ingewikkelde uitdrukkingswijze van gezang, dat
gezien mag worden als de allervroegste vorm van muziek. Een groot
gedeelte van het emotionele effect van een lied is afhankelijk van de
aard van het mechaniek dat de klanken voortbrengt. Bij liederen die
bijvoorbeeld een hartstochtelijke passie tot uitdrukking brengen,
hangt de uitwerking vaak hoofdzakelijk af van het krachtig ten gehore
brengen van een of twee karakteristieke passages die grote inspanning
vergen van de stemkracht. Er kan dan ook regelmatig worden opgemerkt
dat een dergelijk lied niet het gewenste effect heeft, wanneer
het wordt gezongen door een stem, met zo veel kracht en zo’n groot
bereik dat de karakteristieke passages zonder veel inspanning worden
gebracht. Dit is zonder twijfel het geheim van het verlies aan effect, dat
zo dikwijls optreedt als een lied van de ene toonsoort naar een andere
wordt omgezet. We zien dus dat het effect niet alleen afhankelijk is
van de eigenlijke klanken, maar ten dele ook van de aard van het mechaniek
dat de klanken voortbrengt. Het ligt inderdaad voor de hand,
dat als wij vinden dat de ‘expressie’ van een lied te danken is aan de
snelheid of traagheid van de beweging – aan de vloeiende klanken, aan
de hardheid waarmee het wordt gezongen, enzovoort – dan beoordelen
we in feite de spieractiviteit die de geluiden voortbrengt, op dezelfde
manier waarop we doorgaans de spieractiviteit beoordelen.
Maar hiermee is niet het subtielere en specifiekere effect verklaard dat
we de muzikale expressie van het lied noemen – de verrukking die ons
door de melodie of door de afzonderlijke klanken waaruit de melodie
is opgebouwd, wordt geschonken. Dit effect is niet in woorden te vatten
– een effect dat niemand, zover mij bekend is, heeft kunnen analyseren,
en dat de vindingrijke beschouwing van de heer Herbert Spencer
over de oorsprong van muziek geheel onverklaard laat. Want het is
zeker dat het melodische effect van een reeks geluiden niet in het minst
afhangt van hun hardheid of zachtheid, noch van hun absolute toonhoogte.
Een toon is altijd een toon, of die nu luid of zacht wordt gezongen,
door een kind of door een man, of op een fluit of op een
trombone wordt gespeeld. Het zuivere muzikale effect van een klank
hangt af van zijn plaats op de technisch zogeheten ‘toonschaal’: dezelfde
klank die totaal verschillende effecten op het oor veroorzaakt,
doordat hij in samenhang met de ene of met een andere reeks klanken
wordt gehoord.