het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[143]
bijzondere gevoelsuitdrukkingen: hfst.v
stijf op elkaar, met de bedoeling om, zo neem ik aan, onze bewegingen
niet te verstoren door onze ademhaling. Ik heb een jonge orangoetan
hetzelfde zien doen. Het arme schepseltje was ziek en vermaakte
zichzelf door te proberen de vliegen op de ruiten dood te maken
met zijn knokkels. Dit was moeilijk omdat de vliegen druk heen en
weer bewogen, maar bij elke poging werden de lippen stevig op elkaar
gedrukt en tegelijkertijd een beetje vooruitgestoken.
Hoewel de gelaatstrekken, en meer in het bijzonder de gebaren,
van orang-oetans en chimpansees in sommige opzichten zeer expressief
zijn, betwijfel ik of ze over het geheel genomen zo expressief zijn
als die van sommige andere soorten apen. Dit zou ten dele kunnen
worden toegeschreven aan de onbeweeglijkheid van de oren, en ten
dele aan de onbehaarde wenkbrauwen, waardoor de bewegingen ervan
minder opvallend zijn. Wanneer ze echter hun wenkbrauwen
optrekken, krijgt hun voorhoofd, evenals bij ons, dwarse rimpels. Vergeleken
met de mens, zijn hun gezichten uitdrukkingsloos, hoofdzakelijk
doordat ze bij geen enkele gemoedsaandoening fronsen – dat
wil zeggen in zoverre ik heb kunnen waarnemen, en ik heb hier
nauwkeurig aandacht aan geschonken. Fronsen, een van de belangrijkste
uitdrukkingsvormen van de mens, ontstaat door de contractie
van de spier die de wenkbrauwen naar elkaar toe en naar beneden
trekt, zodat er verticale rimpels op het voorhoofd worden gevormd.
Zowel de orang-oetan als de chimpansee zou deze spier bezitten 18 ,
maar deze lijkt zelden geactiveerd te worden, althans niet op een opvallende
wijze. Ik vormde van mijn handen een soort mandje, en nadat
ik er een aanlokkelijke vrucht in had gestopt, liet ik twee jonge
apen, een orang-oetan en een chimpansee, proberen hem eruit te halen.
Maar hoewel ze zeer humeurig werden, ontstond er geen spoor
van een frons op hun voorhoofd; en evenmin toen ze razend waren.
Tweemaal heb ik twee chimpansees uit hun nogal donkere ruimte
plotseling in het felle zonlicht gebracht, iets wat ons zeker zou hebben
doen fronsen; ze knipperden met halfdichte ogen, maar slechts eenmaal
zag ik een zeer geringe frons. Een andere keer kietelde ik de neus
van een chimpansee met een strootje en toen hij zijn hele gelaat samenkneep,
verschenen er kleine verticale plooitjes tussen zijn wenkbrauwen.
Bij een orang-oetan heb ik nog nooit een frons op het voorhoofd
gezien.
18. Professor Owen over de orang-oetan, Proc. Zool. Soc., 1830, p. 28. Zie over de
chimpansee: Professor Macalister, in Annals and Mag. of Nat. Hist., vol. vii,
1871, p. 342. Hij beweert dat de corrugator supercilii of fronsspier onlosmakelijk
verbonden is met de orbicularis palpebrarum.