het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

hfst.viii lachen
te om bij plezier harde, zich herhalende geluiden te laten horen, in
eerste instantie heeft geleid tot het terugtrekken van de mondhoeken
en van de bovenlip, en tot de contractie van de circulaire oogspieren;
en dat nu, door associatie en langdurige gewoonte, dezelfde spieren in
geringe mate in werking worden gesteld zodra bij ons – om welke reden
ook – een gevoel wordt opgewekt dat, als het sterker zou zijn geweest,
tot een lach zou hebben geleid; en het resultaat is een glimlach.
Of we het lachen nu zien als het volledig tot ontwikkeling komen
van een glimlach, of als we, wat waarschijnlijker is, een milde glimlach
zien als een laatste spoor van de in de loop van vele generaties stevig
verankerde gewoonte om te lachen wanneer we vrolijk zijn: bij onze
kinderen kunnen we de geleidelijk overgang volgen van de een naar
de ander. De meeste mensen die kinderen hebben grootgebracht, weten
dat het moeilijk is om met zekerheid te zeggen dat bepaalde bewegingen
rondom hun mond expressief zijn, dat wil zeggen of de kinderen
werkelijk glimlachen. Daarom heb ik zorgvuldig mijn eigen baby’s
gadegeslagen. Een van hen glimlachte toen hij vijfenveertig dagen oud
was, en in een tevreden stemming verkeerde, wat betekende dat zijn
mondhoeken zich terugtrokken en dat tegelijkertijd zijn ogen uitgesproken
helder werden. Ik nam dit de volgende dag opnieuw waar,
maar op de derde dag was het kind niet erg lekker en toen was er geen
spoor van een glimlach te zien. Dat maakt aannemelijk dat beide vorige
glimlachjes echt waren. De acht volgende dagen en gedurende de
week daarna viel het mij op dat zijn ogen telkens helder werden als hij
glimlachte, terwijl zijn neus op hetzelfde moment dwarse rimpeltjes
kreeg. Dit ging vergezeld van een soort mekkerend geluid, dat misschien
een lach voorstelde. Op de leeftijd van 113 dagen kregen deze
geluidjes, die altijd bij het uitademen werden gemaakt, een enigszins
ander karakter en werden ze meer hortend of onderbroken, zoals bij
het snikken. Dit was beslist een begin van lachen. De klankverandering
leek mij toen in verband te staan met het zijwaarts groter worden
van de mond, daar de glimlachjes breder werden.
Bij een tweede baby was de eerste echte glimlach op ongeveer dezelfde
leeftijd waar te nemen, te weten vijfenveertig dagen, en bij een
derde op een iets jongere leeftijd. Het tweede kind, toen vijfenzestig
dagen oud, glimlachte veel breder en duidelijker dan de eerste op die
leeftijd deed, en liet zelfs toen al geluiden horen die erg op lachen leken.
Dit voorbeeld van het geleidelijk aanleren door kinderen van de
gewoonte om te lachen is in zekere mate analoog aan dat van schreien.
Zoals oefening voor de gewone lichaamsbewegingen, als bijvoorbeeld
lopen, essentieel is, lijkt dit ook het geval te zijn voor lachen en schrei-
[211]
[212]