het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

hfst.ii het beginsel van antithese
ten, maar antwoordt met een paar zwaaibewegingen van zijn staart,
alsof hij wil zeggen ‘Niets van aantrekken, het is alleen maar voor de
aardigheid’. Hoewel honden op deze manier aan andere honden en
aan mensen laten zien, of zouden willen laten zien, dat ze in een vriendelijke
stemming zijn, is het niet aannemelijk dat ze ooit doelbewust
hebben nagedacht over het naar achteren trekken of laten hangen van
de oren in plaats van ze rechtop te laten staan, en evenmin over het laten
afhangen en het zwaaien van de staart in plaats van hem stijf en opgericht
te houden, omdat ze geweten zouden hebben dat deze bewegingen
lijnrecht tegenover de bewegingen staan die horen bij een
tegengestelde en woeste gemoedstoestand.
En als een kat of, beter gezegd, een vroege voorouder van deze
soort, in het begin zijn rug optrok, zijn staart loodrecht omhooghield
en zijn oren spitste als hij in een aanhankelijke bui was, moeten we dan
geloven dat hij ons bewust wilde laten zien dat hij in een stemming
was die lijnrecht tegengesteld is aan de stemming waarin hij zich bevindt
als hij klaar staat om te vechten of zijn prooi te bespringen, waarbij
een ineengedoken houding, een van links naar rechts kronkelende
staart en platte oren behoren? Zelfs nog minder kan ik geloven dat
mijn hond zijn teleurgestelde houding en zijn ‘broeikassnuit’, die zo’n
volkomen contrast vormden met zijn eerdere opgewekte houding en
gedrag, opzettelijk heeft aangenomen. Het is niet aannemelijk dat hij
wist dat ik zijn gevoelsuitdrukking begreep, dat hij mij dus op die manier
zou vertederen en daarmee zou voorkomen dat ik naar de kas zou
gaan.
Er moet daarom voor het ontwikkelen van de bewegingen die binnen
de hier besproken rubriek vallen, een ander beginsel tussenbeide
zijn gekomen, los van de wil en het bewustzijn. Dit beginsel stelt dat
voor elke beweging die wij gedurende ons leven opzettelijk hebben
uitgevoerd, de werking van bepaalde spieren nodig is geweest; en als
we een volledig tegengestelde beweging uitvoerden, zullen uit gewoonte
tegengestelde spieren in actie zijn gekomen – zoals bij het naar
rechts of naar links draaien, bij het wegduwen of naar ons toetrekken
van een voorwerp, of bij het omhoog of omlaag brengen van een gewicht.
Onze bedoelingen en onze bewegingen zijn zo sterk met elkaar
geassocieerd dat we, als we per se een voorwerp in een of andere richting
willen verplaatsen, nauwelijks kunnen voorkomen dat ons lichaam
in dezelfde richting beweegt, hoewel we ons volkomen bewust
zijn van het feit dat dit geen enkele invloed zal hebben. Een goed
voorbeeld hiervan is al in de Inleiding gegeven, namelijk in de vorm
van de groteske bewegingen die een jonge, enthousiaste biljartspeler
[64]
[65]