het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

hfst.1 nuttige geassocieerde gewoonten
den zijn van onbeduidende aard, maar voor ons doel zijn ze even geschikt
als belangrijke gewoonten. Iedereen weet hoe moeilijk of hoe
onmogelijk het is om zonder herhaalde pogingen de ledematen te bewegen
in tegengestelde richtingen die nooit eerder zijn beproefd.
Analoge gevallen treden op bij gewaarwordingen, zoals in het veelgebruikte
experiment waarbij men een knikker tussen de toppen van
twee gekruiste vingers laat rollen, wat een gevoel geeft alsof het om
twee knikkers gaat. Ieder mens die op de grond valt, beschermt zichzelf
door zijn armen uit te strekken, en zoals Professor Alison heeft opgemerkt,
zijn er maar weinigen die deze handeling kunnen weerstaan,
zelfs als ze zich opzettelijk op een zacht bed laten vallen. Een persoon
die naar buiten gaat, trekt geheel onbewust zijn handschoenen aan.
Dit lijkt misschien een eenvoudige handeling, maar dat dit helemaal
niet het geval is, weet eenieder die een kind heeft moeten leren zijn
handschoenen aan te trekken.
Als onze geest sterk geroerd is, geldt dat eveneens voor onze lichaamsbewegingen,
maar naast gewoonte speelt hierbij ten dele nog
een ander beginsel een rol, namelijk ongecontroleerde overmaat aan
zenuwenergie. Norfolk, sprekend over kardinaal Wolsey, zegt:
“Een vreemde beroering
woelt in zijn brein: hij bijt zijn lip en springt op;
Blijft plotseling staan, staart naar de grond;
Legt dan zijn vinger aan zijn slaap;
Loopt dan vlug verder; Staat weer stil,
Klopt zich heftig op de borst; en ineens
Slaat hij zijn blik op naar de maan: zo ging hij
van de ene vreemde houding in de andere over.”
Hendrik VIII, iii, 2.*
Een vulgair iemand krabt zich dikwijls op zijn hoofd als hij geestelijk
in verwarring wordt gebracht, en ik meen dat hij dit doet uit gewoonte,
alsof hij een licht onplezierige lichamelijke gewaarwording ervaart,
namelijk jeuk op zijn hoofd, waarvan hij bijzonder vaak last heeft en
waarvan hij op deze manier wordt verlost. Een andere persoon wrijft
in zijn ogen als hij in de war is of kucht even als hij verlegen is, en in
* Noot vertaler: de citaties van Shakespeare zijn uit William Shakespeare, verzameld
werk, Kapellen/Kampen 1987, vertaald door Willy Courteaux.
[32]