het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

[356]
slotopmerkingen hfst.xiv
door middel van taal is van onnoemelijk belang geweest in de ontwikkelingsgeschiedenis
van de mens. Bovendien wordt de kracht van een
taal zeer versterkt door de expressieve bewegingen van gelaat en lichaam.
We ervaren dit onmiddellijk, wanneer we over een belangrijk
onderwerp van gedachten wisselen met een persoon wiens gelaat aan
het oog onttrokken is. Niettemin zijn er, zover ik heb kunnen ontdekken,
geen redenen om te geloven dat er één spier is die uitsluitend ten
behoeve van het uitdrukken van gevoelens gemodificeerd zou zijn.
De stem en andere organen waarmee allerlei expressieve geluiden geproduceerd
kunnen worden, schijnen een gedeeltelijke uitzondering
te vormen, maar ik heb elders al geprobeerd om aan te tonen dat deze
organen in eerste instantie zijn ontwikkeld voor seksuele doeleinden,
opdat de ene sekse de andere zou kunnen roepen of bekoren. Evenmin
heb ik redenen gevonden om te geloven dat een erfelijke beweging,
die nu als een uitdrukkingsmiddel dient, in het begin opzettelijk
en bewust voor dat speciale doel zou zijn uitgevoerd – zoals sommige
gebaren en de vingertaal die door doofstommen worden gebruikt. Integendeel:
elke echte of erfelijke expressieve beweging schijnt een of
andere natuurlijke en onafhankelijke oorsprong te hebben. Maar zodra
zulke bewegingen zijn verworven, kunnen ze opzettelijk en bewust
worden gebruikt als een communicatiemiddel. Als men kinderen
nauwkeurig observeert, zal men zien dat zij al op zeer jonge leeftijd
ontdekken dat hun gekrijs verlichting brengt, waarna ze dit spoedig
opzettelijk gaan doen. We kunnen regelmatig zien dat iemand opzettelijk
zijn wenkbrauwen optrekt om zijn verrassing tot uitdrukking te
brengen, of opzettelijk glimlacht om voorgewende tevredenheid en
instemming te tonen. Mensen willen dikwijls dat bepaalde gebaren
opvallend of demonstratief zijn, en daartoe steken ze dan hun uitgestrekte
armen met gespreide vingers boven hun hoofd om hun verbazing
te laten zien, of ze trekken hun schouders tot aan hun oren op om
aan te geven dat ze iets niet kunnen of niet willen doen. De neiging tot
dergelijke bewegingen zal worden versterkt of vergroot door het feit
dat ze op deze wijze opzettelijk en herhaaldelijk worden uitgevoerd,
en de uitwerking kan worden geërfd.
Men zou zich kunnen afvragen, of bewegingen die in het begin
slechts door enkele individuen werden gebruikt voor het uitdrukken
van een bepaalde gemoedstoestand, niet af en toe zouden zijn overgenomen
door anderen, waarna ze uiteindelijk universeel zijn geworden
dankzij het vermogen tot bewuste en onbewuste nabootsing. Dat er
bij de mens een sterke neiging bestaat tot nabootsing, onafhankelijk
van de bewuste wil, is zeker. Deze neiging, het zogenoemde ‘echo-te-