het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

hfst.xiv en samenvatting
menten, van zeer kenmerkende en begrijpelijke bewegingen. Ze zijn,
wat het uitdrukken van gevoelens betreft, even betekenisvol voor ons
als gewone rudimenten zijn voor de bioloog bij het indelen en het
maken van de stamboom van organismen.
Dat de belangrijkste expressieve handelingen van de mens en de lagere
diersoorten nu aangeboren of erfelijk zijn – dat wil zeggen dat ze
door het individu niet aangeleerd hoeven te worden – wordt door iedereen
aanvaard. Het aanleren of nabootsen heeft zo weinig te maken
met verscheidene van die handelingen dat ze vanaf de eerste levensdagen
en gedurende het hele leven geheel buiten onze zeggenschap
staan, zoals het verslappen van de huidslagaderen bij het blozen of de [352]
verhoogde werking van het hart bij woede. We kunnen kinderen op
een leeftijd van slechts twee of drie jaar, en zelfs blindgeborenen, zien
blozen van schaamte, en de kale schedel van zeer jonge baby wordt
rood bij een woedeaanval. Baby’s krijsen direct na hun geboorte bij
pijn en hun gelaat neemt dan dezelfde vorm aan als in de jaren daarna.
Deze feiten zijn op zich voldoende om aan te tonen dat veel van onze
belangrijkste gevoelsuitdrukkingen niet zijn aangeleerd. Het is echter
opmerkelijk dat sommige, die zonder meer aangeboren zijn, eerst
door een individu geoefend moeten worden voordat ze volledig en
foutloos kunnen worden uitgevoerd, zoals schreien en lachen. De erfelijkheid
van de meeste van onze expressieve handelingen verklaart
het feit dat ze bij blindgeborenen even duidelijk zijn waar te nemen,
zoals ik vernam van de Eerwaarde heer R.H. Blair, als bij mensen die
kunnen zien. Daarom begrijpen we ook dat, zowel bij mensen als bij
dieren, de jonge en oude individuen van sterk verschillende rassen dezelfde
bewegingen gebruiken om dezelfde gemoedstoestand tot uitdrukking
te brengen.
We zijn zo vertrouwd met het feit dat jonge en oude dieren hun
gevoelens op dezelfde manier tonen, dat we ons nauwelijks realiseren
hoe opmerkelijk het is dat een puppy, net als een oude hond, met zijn
staart zwaait als hij tevreden is, of zijn oren laat hangen en zijn hoektanden
ontbloot als hij doet alsof hij woest is; of dat een jong katje dat
bang en boos is, net als een oude kat, een hoge rug maakt en zijn haren
overeind zet. Wanneer we ons echter richten op minder algemeen
voorkomende gebaren die we meestal als gekunsteld of als conventioneel
beschouwen – zoals het ophalen van de schouders als een teken
van machteloosheid of het opheffen van de armen met geopende handen
en gestrekte vingers als een teken van verwondering – zullen we
vermoedelijk zeer verbaasd zijn als we ontdekken dat ze aangeboren
zijn. Dat deze en sommige andere gebaren worden geërfd, kan wor- [353]