het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

hfst.xii1 blozen
digheden heeft gekend, aangezien zij er niet zeker van is hoe haar gedrag
zal worden opgevat. Maar dergelijke gevallen zijn gemengd met
verlegenheid.
Het overtreden van de etiquette
Etiquetteregels verwijzen altijd naar gedrag in aanwezigheid van, of
tegenover, anderen. Ze staan niet noodzakelijkerwijs in verband met
de moraal en ze zijn dikwijls zonder betekenis. Niettemin worden ze
als vrijwel even bindend beschouwd als de erecodes, daar ze berusten
op vaste gewoonten van onze gelijken en onze meerderen wier mening
wij zeer op prijs stellen. Als gevolg daarvan zal een overtreding
van de etiquetteregels, bijvoorbeeld een onbeleefdheid of ‘gaucherie’,
ongepast gedrag, of een misplaatste opmerking – hoe onbedoeld ook –
de hevigste blos veroorzaken waartoe een mens in staat is. Zelfs de
herinnering aan zo’n optreden kan nog, na verloop van vele jaren, het
hele lichaam doen tintelen. Een dame verzekerde mij, dat ook het inlevingsvermogen
zo sterk kan zijn dat zij, als gevoelig persoon, soms
bloost bij een flagrante schending van de etiquette door een volslagen
onbekende, ook al gaat de daad haar op geen enkele wijze aan.
Zedigheid
Zedigheid is eveneens een krachtige oorzaak van het blozen, hoewel
het woord op zich zeer verschillende gemoedstoestanden omvat. Het
verwijst naar nederigheid en we kunnen dit vaak waarnemen bij mensen,
die bij een gering compliment zeer verheugd zijn en blozen, of
die boos worden bij een compliment dat ze volgens hun eigen bescheiden
standaard overdreven vinden. Het blozen heeft in dit geval
de gebruikelijke betekenis van het belang hechten aan de mening van
anderen. Maar zedigheid staat vaak in verband met onkies optreden;
en onkiesheid is een kwestie van etiquette, zoals duidelijk is waar te
nemen bij volken die helemaal of bijna naakt lopen. Een zedig persoon
die snel bloost bij dit soort optreden, doet dit omdat het een overtreding
is van een duidelijk en wijselijk vastgelegde etiquette. Het is ook
te zien aan het woord ‘modestus’ (zedig), dat is afgeleid van ‘modus’,
een maat of standaard voor gedrag. Een blos als gevolg van deze vorm
van zedigheid is bovendien vaak hevig, omdat hij over het algemeen
verband houdt met de andere sekse, en we hebben gezien dat hierdoor
onze neiging tot blozen altijd toeneemt. Wij passen de term zedig zowel
toe op mensen die een nederig beeld van zichzelf hebben, als op
mensen die uitzonderlijk gevoelig zijn voor een onkiese uiting of
daad, eenvoudigweg, zo schijnt het, omdat er in beide gevallen mak-
[335]