het uitdrukken van emoties bij mens en dier - Darwin Downloads ...

hfst.iii werking van het zenuwstelsel
werkt op de hersenen en de geest helpt bij het dragen van de zware
last.
Hevige pijnen brengen spoedig extreme neerslachtigheid of uitputting
teweeg, terwijl ze in het begin stimulerend zijn en aanzetten
tot actie, zoals we merken wanneer we een paard met een zweep slaan,
en zoals in vreemde landen te zien is door de vreselijke folteringen
waaraan men uitgeputte trekossen blootstelt om ze te prikkelen tot
hernieuwde krachtsinspanning. Grote vrees is daarentegen de deprimerendste
van alle emoties en leidt al snel tot totale, machteloze uitputting,
als het ware ten gevolge van, of door de associatie met, heftige
en langdurige pogingen om aan het gevaar te ontsnappen, hoewel er in
feite geen enkele poging is gedaan. Niettemin werkt extreme angst in
het begin vaak stimulerend. Een door panische angst tot wanhoop gedreven
mens of dier heeft wonderbaarlijk veel kracht en is zonder
meer uiterst gevaarlijk.
Over het geheel genomen mogen we concluderen dat het beginsel
van de directe werking van het zintuiglijk apparaat op het lichaam –
toe te schrijven aan de toestand van het zenuwstelsel en vanaf het begin
onafhankelijk van de wil – van zeer grote invloed is geweest bij het
bepalen van allerlei gevoelsuitdrukkingen. Goede voorbeelden hiervan
zijn het trillen van de spieren, het zweten van de huid, de veranderde
afscheidingen van het spijsverteringskanaal en de klieren, die
alleen optreden onder invloed van verschillende emoties en gewaarwordingen.
Maar dergelijke activiteiten gaan vaak samen met andere,
zoals volgt uit ons eerste beginsel, dat stelt dat handelingen die bij bepaalde
gemoedstoestanden dikwijls direct of indirect nuttig zijn geweest
voor het verlichten of bevredigen van bepaalde gewaarwordingen,
verlangens, enzovoort, onder analoge omstandigheden nog steeds
uit gewoonte worden uitgevoerd, maar zonder dat ze nuttig zijn. We
zien zulke combinaties, althans ten dele, in de uitzinnige gebaren van
razernij, en in het gekronkel door hevige pijnen, en misschien ook in
de verhoogde activiteit van het hart en de ademhalingsorganen. Ook
wanneer deze en andere emoties of gewaarwordingen op een zeer
zwakke manier worden opgewekt, zal door de kracht van de langdurig
geassocieerde gewoonte er toch een neiging bestaan tot het uitvoeren
van soortgelijke bewegingen. En die bewegingen, die het minst door
de wil worden gestuurd, zullen over het algemeen het langst bewaard
blijven. Evenzo heeft ons beginsel van antithese af en toe een rol gespeeld.
[82]