pobierz - Uniwersytet Warmińsko - Mazurski

290 Pawe³ Polaczukryczne, których Ÿród³em s¹ ró¿ne koncepcje sprawiedliwoœci. Opis sytuacjipierwotnej, tj. jej warunki, s¹ odpowiednio rewidowane. Z drugiej stronyrewidowane s¹ tak¿e s¹dy odnoszone do sytuacji pierwotnej. W toku interpretacjiklaruj¹ siê zatem racje, przes³anki, z jakich wyprowadzono s¹dydotycz¹ce sprawiedliwoœci. Przes³anki te s¹ uwzglêdniane w opisie sytuacjipierwotnej, która wp³ywa na s¹dy prowizoryczne a¿ do sformu³owania przemyœlanegos¹du (ang. well-considered judgements). Stan, w którym przemyœlanes¹dy koresponduj¹ z zasadami sprawiedliwoœci oraz mamy wiedzêo racjach za tymi s¹dami przemawiaj¹cymi, okreœlany jest mianem stanurefleksyjnej równowagi 3 .Odniesienie siê do stanu refleksyjnej równowagi z perspektywy systematykiumowy spo³ecznej wymaga kilku uwag wprowadzaj¹cych. Uzasadnieniemtego zabiegu jest pogl¹d Rawlsa, zgodnie z którym jego teoria sprawiedliwoœcinawi¹zuje do tradycyjnych teorii umowy spo³ecznej. Jego modeluzasadniania ma co do zasady charakter kontraktowy, tyle ¿e przedmiotemtradycyjnych teorii umowy spo³ecznej jest organizacja spo³eczeñstwa w wymiarzepolitycznym, podczas gdy uzgodnienie zasad sprawiedliwoœci u Rawlsajest niejako pierwotne wobec przedmiotu refleksji tradycyjnych teorii umowyspo³ecznej 4 . Dodaæ nale¿y, ¿e chodzi o tak¹ organizacjê, któr¹ uzasadniæmo¿na zgod¹ racjonalnych podmiotów kieruj¹cych siê w³asnym interesem,wyra¿on¹ w hipotetycznych warunkach 5 . W tradycyjnych koncepcjach kontraktowychkategoria racjonalnoœci jednostek jest bowiem fundamentem uzasadnieniaorganizacji politycznej spo³eczeñstwa. Twierdzi siê, ¿e stanowi onaswoiste ogniowo ³¹cz¹ce opis funkcjonowania wspólnoty w fazie przedpolityczneji sferê normatywn¹. Ta ostatnia obejmuje wypowiedzi o wzorcowejorganizacji politycznej. Z tych te¿ wzglêdów tradycyjne teorie kontraktowecharakteryzuje eksponowanie donios³oœci momentu zawarcia hipotetycznejumowy. Nastêpuje wówczas przejœcie do instytucji politycznych uzasadnionychpoprzez wspólny wybór racjonalnych jednostek 6 . Trzecim elementem charakterystykitradycyjnych koncepcji umowy spo³ecznej jest zatem idea wyboru.W krytycznej analizie tradycyjnej struktury argumentacji kontraktowejzwraca siê uwagê na tê oto okolicznoœæ, ¿e kategoria racjonalnoœci podmiotównie przes¹dza o tym, czy równie racjonalne jak zawarcie umowy bêdzie jejdotrzymanie. Innymi s³owy, kategoria racjonalnoœci jednostek postêpuj¹cychz dba³oœci¹ o interesy w³asne wskazuje jedynie na racjonalne powody zawarciahipotetycznej umowy. Natomiast stabilnoœæ uzgodnionego umownie porz¹dku3 Ibidem, s. 49, 52–53, 91–92, 192–194.4 Ibidem, s. 30–31.5 Por. charakterystykê teorii umowy spo³ecznej zamieszczon¹ w W. Kersting, John Rawlszur Einführung, Hamburg 1993, s. 25.6 Th. Schmidt, Die Idee des Sozialvertrages. Rationale Rechtfertigung in der politischenPhilosophie, Paderborn 2000, s. 17–19, 26–29.