pobierz - Uniwersytet Warmińsko - Mazurski

De administratione rerum ad civitates pertinentium...365czane za okres bezpodstawnego dysponowania œrodkami publicznymi orazwszelkie inne korzyœci osi¹gniête z tego tytu³u.Ulpian odrzuca jednak rozwi¹zanie wyra¿one zwrotem immodicae et illicitaecomputationis modus non adhibetur. Pojêcie immodicus oznacza nadmierneczy przesadne ¿¹danie, zaœ illicitus to ¿¹danie bezprawne lub niegodziwe41 . Wyjaœnienie tych terminów wymaga jednak zdefiniowania kolejnychpojêæ u¿ytych w tekœcie Ulpiana, a mianowicie commodorum commodai usurae usurarum. W przypadku usurae usurarum mo¿e chodziæ o anatocyzm,czyli o ¿¹danie odsetek od zaleg³ych odsetek. Taka interpretacja wynikaz piœmiennictwa, zw³aszcza z lektury opracowania A. Pikulskiej-Robaszkiewicz42 . Wed³ug tej autorki zwrot usurae usurarum w Ÿród³ach prawniczychoznacza³ w³aœnie praktykê pobierania odsetek od odsetek, ale niekiedy te¿œci¹gania zbyt wysokich odsetek. W tym przypadku nie by³o ¿adnej ustawyokreœlaj¹cej górn¹ granicê pobierania takich odsetek. Analiza Ÿróde³ pokazuje,¿e w niektórych okresach dopuszczano nawet odsetki do 100% rocznie(unicarium fenus). Pierwszy ustawowy zakaz pobierania odsetek wprowadzi³dopiero Dioklecjan w 290 r. (C. 2.11.20: Improbum fenus exercentibus etusuras usurarum illicitae extentibus infamiae macula inroganda est).Dioklecjan wprowadzi³ karê infamii dla osób ¿¹daj¹cych niegodziwychodsetek, w tym przypadku nie mia³o znaczenia, czy by³y to odsetki od odsetek,czy te¿ po prostu zbyt wysokie odsetki. By³a to lex imperfecta, zaœwprowadzenie kary infamii odstrasza³o nie doœæ wystarczaj¹co. Dlatego te¿Justynian w konstytucji z 529 r. stwierdzi³, ¿e wczeœniejsze zakazy nie by³yskuteczne 43 . Okreœlenie commodorum commoda oznacza inne korzyœci ni¿odsetki uzyskane przez osobê, która bezpodstawnie dysponowa³a publicznymipieniêdzmi 44 . Nale¿a³o jednak ¿¹daæ tylko bezpoœrednich korzyœci, nie zaœkorzyœci od korzyœci 45 .Mo¿na zatem powiedzieæ, ¿e obowi¹zek zwrotu nale¿nych fiskusowi czykasie miejskiej pieniêdzy obejmowa³ nie tylko kwotê nominaln¹, ale równie¿odsetki za okres bezpodstawnego dysponowania oraz inne korzyœci z tegotytu³u osi¹gniête. Ich zwrot musia³ byæ zawsze usprawiedliwiony i niewygórowany.41 Zob. H. Honsell, Quod interest im bonae-fidei-iudicium. Studien Zum Römischen Schadensersatzrecht,München 1968, s. 171 n.42 A. Pikulska-Robaszkiewicz, Anatocyzm. C.4.32.28.1: Usuras semper usura manere, [w:]Profesorowi Janowi Kodrêbskiemu in memoriam, £ódŸ 2000, s. 303.43 C. 4.32.28 pr: Ut nullo modo usurae usurarum a debitoribus exigantur, et veteribusquidem legi bus constitutu Eufrat, sed non perfectissimae cautum.44 Zob. H. Honsell, op. cit., s. 172.45 Zob. M. Bauer, Periculum eptoris. Eine dogmengeschichtliche Untersuchung zur Gefahrtagungbeim Kauf, Berlin 1998, s. 68.