pobierz - Uniwersytet Warmińsko - Mazurski

292 Pawe³ Polaczuknie poza za³o¿enia racjonalistyczne. Zbiega siê przy tym z typem kontraktualizmuuzasadniaj¹cego tak, jak w przypadku teorii sprawiedliwoœci JohnaRawlsa, która uchodzi za przyk³ad s³abego kontraktualizmu decyzyjnego 10 .Powy¿szy zarys systematyki teorii umowy spo³ecznej pozwala spojrzeæna teoriê sprawiedliwoœci Rawlsa w szerszym kontekœcie – z perspektywysposobu argumentacji, jaki przyjmuje siê na gruncie s³abego kontraktualizmudecyzyjnego. Idzie o uzasadnienie zasad sprawiedliwoœci w oparciuo kategoriê racjonalnoœci jednostek i sytuacjê, w jakiej wysuwaj¹ one propozycjêprzyjêcia tych zasad oraz wyra¿aj¹ zgodê na zasady postulowanew koncepcji Rawlsa. Elementem tej argumentacji jest stan refleksyjnej równowagi.Zawiera siê w nim racje – pochodz¹ce z ró¿nych koncepcji sprawiedliwoœci– mog¹ce sk³oniæ racjonalne jednostki do przemyœlanej decyzjio wyborze okreœlonych, postulowanych przez Rawlsa zasad. Rozwa¿ania dotycz¹cerefleksyjnej równowagi stanowi¹ zatem tê czêœæ schematu uzasadnianiaw kontraktualizmie s³abym, która wykracza poza kategoriê racjonalnoœcipodmiotów. Podkreœliæ wszak nale¿y, ¿e stan refleksyjnej równowagi jest tymelementem teorii, który wykracza poza tradycyjne ujêcie kontraktowej strukturyargumentacji w zakresie, w jakim ³¹czy siê j¹ z kategori¹ racjonalnoœcijednostek. Mechanizm kszta³towania refleksyjnej równowagi wzmacnia natomiastideê wyboru, któr¹ Rawls uwa¿a za integraln¹ czêœæ tradycyjnychteorii umowy spo³ecznej 11 . Taki sens nale¿a³oby przypisaæ odwo³aniu siê doró¿nych koncepcji sprawiedliwoœci i rewizji opisu sytuacji pierwotnej nagruncie schematu s³abego kontraktualizmu decyzyjnego. Pozostaje rozwa¿yæanalizowany element struktury teorii, odnosz¹c siê do niego z poziomu za³o-¿eñ przyjêtych przez Rawlsa.Rozpocz¹æ nale¿a³oby od charakterystyki przekonañ o sprawiedliwoœci,które Rawls przytacza w za³o¿eniach swojej teorii. Stwierdza mianowicie, ¿eprzekonania o sprawiedliwoœci maj¹ charakter intuicyjny i dotycz¹ pierwszeñstwasprawiedliwoœci przed innymi cnotami. Sprawiedliwoœæ, jak powiada,jest pierwsz¹ cnot¹ spo³ecznych instytucji 12 . Tak te¿ za niesprawiedliwe10 Ibidem, s. 37–39; zob. tak¿e szczegó³ow¹ analizê kontraktualizmu mocnego (s. 55–103,143–194).11 J. Rawls, op. cit., s. 46–47, 201–202. Zob. tak¿e charakterystykê argumentów za recepcj¹teorii umowy spo³ecznej przedstawion¹ w: P. Polaczuk, Kilka uwag o kontraktowym uzasadnieniuzasad sprawiedliwoœci Johna Rawlsa, „Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Spo³ecznej”2011, nr 1; idem, Teoria sprawiedliwoœci Johna Rawlsa. Zarys, [w:] Sprawiedliwoœæ. Wybranekoncepcje, red. B. Kruszewska, P. Polaczuk, L. Œwito, Olsztyn 2010, s. 75-77; idem P. Polaczuk,O podstawowych problemach z umownym uzasadnianiem zasad sprawiedliwoœci w Teorii sprawiedliwoœciJohna Rawlsa, [w:] Sprawiedliwoœæ..., s. 105–132.12 Th. Pogge, John Rawls, München 1994, s. 39–41. Pogge w kontekœcie tego stwierdzeniazwraca uwagê na to, ¿e koncepcja oceny instytucji spo³ecznych pod k¹tem sprawiedliwoœcistanowi wyraz dokonanej przez Rawlsa oceny niepowodzenia tradycyjnej etyki wobec fenomenówwystêpuj¹cych we wspó³czesnych spo³eczeñstwach. Pozosta³¹ czêœæ tego stanowiska zrekonstruujêw dalszych wywodach.